Prvi Beogradski sajam otvoren je 1937. godine na levoj obali Save, pored zemunskog, tada lančanog mosta. Imao je 14.000m² izložbenog prostora. Do 1941. godine na Sajmu su priređivane redovne prolećne i jesenje izložbe i izložbe specijalnog karaktera.
Za vreme Drugog svetskog rata svi izložbeni paviljoni bili su pretvoreni u zloglasni koncentracioni logor u koji su deportovani Jevreji, a zatim i drugi naši građani, naročito seljaci sa oslobođene teritorije i pristalice NOP-a. Staro sajmište predstavlja najmasovnije mučilište u Beogradu tokom Drugog svetskog rata. Osnovao ga je GESTAPO 8. decembra 1941. godine pod nazivom „Judenlager“.
Posle likvidacije Jevreja imao je nazive: „Partizanen lager“, „Dugal 172“, „Skupni logor Sajmište“. Za smeštaj logora upotrebljeni su objekti bivšeg Sajma. Pripremu prostorija za logor obavila je grupa Jevreja dovedena iz logora „Topovske šupe“. U periodu od 12. decembra 1941. do 9. maja 1942. godine ovde je likvidirano oko 11.000 Jevreja iz Beograda, Srema, Banata, Kosova. Posle Jevreja i veće grupe Roma, okupatori su u logor dovodili zarobljene partizane i narod sa bojišta (Sutjeska, Kozara), simpatizere NOB, grčke i albanske partizane, italijanske vojnike posle kapitulacije Italije, savezničke avijatičare. Kroz ovaj logor prošlo je oko 90.000 zatvorenika, od kojih je ubijeno, većim delom u Jajincima, blizu 40.000. Zatvorenici su mučeni i ubijani i u samom logoru (mađarski i ribarski paviljon), a veliki broj je odveden na prinudni rad.
Logor je maja 1944. godine predat vlastima NDH, a jula 1944. godine prestao je da postoji. Savezničkim bombardovanjem aprila 1944. godine logor je teško oštećen i stradao.
Danas, osim kule postoje paviljoni: turski, italijanski, čehoslovački, mađarski i paviljon Zadužbine Nikole Spasić.
S istorijskog stanovišta predstavlja mesto stradanja Srba, Jevreja i Roma tokom Drugog svetskog rata, s arhitektonsko-urbanističkog, reč je o jednom od najkvalitetnije rešenih prostora grada Beograda u periodu između dva svetska rata, a sa privrednog stanovišta govori o stepenu razvoja ekonomskih potencijala prestonice od 1937. do 1941. godine.
„Zadužbina Nikole Spasića je po svom obimu i značaju jedna od najuspešnijih „neprofitnih preduzetničkih dostignuća“ svog perioda, jer je imala razgranate delatnosti, dobro usvojen sistem „oplodnje“ osnovnog kapitala i njegovog ulaganja u prioritetne razvojne potrebe tadašnje Srbije. Ova zadužbina može da bude model za uspostavljanje aktuelnog koncepta zadužbine u Srbiji kao tranzicionoj državi sa tendencijom napretka kao evorpskim i svetskim integracijama.“ („Poruke vremena prošlih“, Istorija i tradicija filantropije u Srbiji u XIX i XX veku, autorke Branke Pavlović, 2007. godina).
Testament
Svojeručno napisanim Testamentom 09. februara 1912. godine u Beogradu, trgovac Nikola Spasić (1838-1916), veliki srpski narodni dobrotvor, zaveštao je svoju nepokretnu i pokretnu imovinu radi osnivanja zadužbine pod svojim imenom za ostvarivanje opštih privrednih ciljeva, i naložio svojoj Zadužbini:
da kupi najveće zvono za Crkvu Svetog Save, kada bude podignuta i pokloni ga kao njegov dar (član 13.);
da podignu jednu bolnicu u Beogradu „za koju vrstu bolesti reknu saniteti i kada bude gotova ima se predati Opštini beogradskoj.“ (član 14.).
da podignu dve bolnice u unutrašnjosti „gde je najpotrebnije kao i jedan dom za sirote i iznemogle srpske građane, podigao N. Spasić.“ (član 15.).
da održavaju Hram Svetog Trifuna na Topčiderskom groblju koji je za života podigao, kao i da se svake godine održavaju službu božiju na dan Svetog Trifuna - njegove slave, kao i pomen svim njegovim mrtvima (član 12.).
Sa izričitim nalogom: „no s tim da se samo prihodi izdaju na rečene ciljeve a glavnica ne sme da se utroši, a nepokretno imanje ne sme se zadužiti i prodati.“ (član 17.).
Članom 22. odredio je izvršioce svog Testamenta i članove Upravog odbora Zadužbine, i to:
Tihomilj - Tića J. Marković, guverner Narodne banke;
Ilija D. Marić, trgovac;
Dr Vojislav - Voja S. Veljković, bivši ministar finansija i direktor Vračarske zadruge;
Mihailo - Mika I. Dragićević, direktor Prometne banke;
Todor J. Mijajilović, trgovac,
kojima je naložio da: „Brižljivo održavaju nepokretno imanje iz prihoda, a resto prihoda da se troši na zadužbnske ciljeve, svi papiri da se prodadu postupno sa povoljnim kursom, a po odbitku legata i ostalih troškova od dobivenog novca resto da se da Upravi fonda na priplod“.
Imenovani Odbor „Upravljaće ovom mojom zadužbinom samostalno i nezavisno od svih zemaljskih vlasti i oni će po svojoj savesti i uviđavnosti, a prema duhu vremena i potrebama određivati koliko će se i kada na koju granu zemaljske privrede trošiti iz prihoda (član 18.) .... a kada se uprazni koje mesto od članova to će ostali izabrati drugog na mesto onoga koji je umro ili odstupio.“ (član 19.).
Nepokretna imovina Nikole Spasića koju je dao za osnivanje Zadužbine sastojala se od pet zgrada, i to:
Kneza Mihaila broj 19.
Obilićev venac broj 17.
Kneza Mihaila broj 33 i Đure Jakšića broj 1.
Kneza Mihaila broj 37 i Vuka Karadžića broj 8.
Kneza Mihaila broj 47 (ulična i dvorišna), Nikole Spasića broj 2 i 2a,
Kralja Petra broj 18.
Kuća br. 19 podignuta je na zemljištu (placu) površine 1.577 metara. Nikola Spasić je 1910. godine kupio kuću u Knez Mihailovoj ulici broj 19, koja je tada imala samo parter i sprat iz Knez Mihailove, a imala je veliko dvorište koje je izlazilo na Obilićev venac broj 17. Kuća je građena oko 1875. godine po projektu Aleksandra Bugarskog. Projekat dogradnje uradio je Nikola Nestorović oko 1910. godine, a Nikola Spasić je 1913. godine na ovom velikom kompleksu podigao novo zdanje koje je imalo parter i dva sprata iz Obilićevog venaca broj 17 i sa delom prema ulici Kneza Mihaila bilo povezano bočnim krilima, tako da je dobijen tzv «Spasićev pasaž», koji je imao kapije i bio pokriven staklenom kupolom.
Kuću br. 33 podigao je sam Nikola Spasić 1889. godine po projekt arh. Koste A. Jovanovića, kao stambeno-trgovačku dvospratnicu na zemljištu koje zahvata 1.620 m2. U toj zgradi je pok. Nikola Spasića stanovao. Sama zgrada proglašena je za spomenik kulture i kulturno dobro od velikog značaja za Republiku Srbiju (Sl. glasnik SRS, br. 14/79).
Kuća br. 37 podignuta kao jednospratnica pre 1876. godine, drugi sprat je dozidan pre 1889. godine, a 1961. godine treći i četvrti. Komponovana je kao ugaoni objekat na dvema ulicama Knez Mihailovoj i Vuka Karadžića.
Ovu kuću Nikola Spasić je Testamentom iz 1912. godine ostavio svom sinovcu Nikoli S. Spasiću, ali je kasnije 24. avgusta 1915. godine, u Kruševcu, kao ratni izbeglica, diveći se nacionalnom otporu našeg naroda i herojskoj slavi naše vojske izmenio Testament i tim svojim nepokretnim imanjem i zgradom u ulici Kneza Mihaila broj 37 i Vuka Karadžića broj 8 osnovao svoju Zadužbinu pod nazivom Dom srpskog narodnog invalidskog fonda Sveti Đorđe - Zadužbina Nikole Spasića“.
Kuća br. 47 bila je poznata pod imenom „Sloga“, imala je prizemlje i jedan sprat, a sagrađena je na parceli koja je imala površinu od 2.077 metara. Nikola Spasić je zgradu kupio 1910. godine, a Upravni odbor je 1930. godine srušio staru zgradu „Sloga“ i sagradio zgradu po projektima arh. Josifa Najmana, koja izlazi na tri ulice, Kneza Mihaila, Nikole Spasića i Kralja Petra i koja ima prizemlje, četiri sprata i tavan.
Pokretna imovina, prema saopštenju Upravnog odbora iz 1920. i 1922. godine sastojala se od:
290 akcija Narodne banke, po 500 din. nominalne vrednosti, sa kamatnim kuponom broj 6 i dividendnim kuponom br. 2;
30 akcija Beogradske zadruge, po 250 din. nominalne vrednosti, sa kupnom br. 13;
247 akcija Beogradske trgovačke banke, po 100 din., sa kuponom broj 19;
662 akcije Prometne banke, po 100 din., sa kupnom br. 18;
100 akcija Zadruge za podizanje zgrada, po 100 din., sa kuponom broj 5;
30 akcija Crnogorske banke, po 200 kruna nomin. vrednosti, sa kuponom br. 8;
50 akcija Osiguravajućeg društva „Srbija“, po 200 din.;
7 akcija Leskovačke udeoničke štedionice, po 100 din. sa kuponom br. 10 i
20 komada duvanskih lozova (tačno označenih serija i brojeva), po 10 din. nominalne vrednosti.
Stvarna, berzanska vrednost još u to vreme bila je znatno veća.
Nikola Spasić je Testament dao Narodnoj banci na čuvanje, koja je svu svoju dokumentaciju iznela iz Srbije za vreme rata, pa je na taj način i Testament sačuvan od propasti, srećom po opšte dobro.
Testamentom iz 1912. godine, Nikola Spasić je svojoj supruzi Naki, u punu svojinu, ostavio svoje poljsko imanje na Topčiderskom brdu sa zgradama na njemu, zatim svo pokućstvo, kola i konje, 24.000,00 dinara godišnje na ime udovičkog uživanja, besplatno korišćenje štale i šupe u Jugovića ulici broj 6, besplatno stanovanje u stanu u njegovoj porodičnoj kući, u ulici Kneza Mihaila broj 33, kao i prihode od još tri stana u istoj kući („Dodatak testamenta“ od 04. februara 1915. godine), s tim da ovo pravo može koristiti za života ili preudaje
Sinovici Vidosavi i njenoj deci ostavio je imanje u Jugovića ulici broj 6, s tim da isto koristi i sinovica Anka, do svoje smrti. Ostalim srodnicima zaveštao je neznatne novčane iznose.
Nikola Spasić je preminuo 28. novembra 1916. godine na Krfu.
. . .
Rad Zadužbine u periodu od 2012. godine do danas
Zakon o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju (Sl. glasnik RS br. 72/2011, 108/2013, 142/2014 i 88/2015), koji je na snazi od 06. 10. 2011. godine, u članu 1. propisao je uslove, način i postupak vraćanja oduzete imovine i obeštećenje za oduzetu imovinu, koja je na teritoriji Republike Srbije oduzeta od fizičkih i određenih pravnih lica i prenesena u opštenarodnu, državnu, društvenu ili zadružnu svojinu.
Članom 5., stav 1, tačka 2, propisano je da pravo na vraćanje imovine ili obeštećenje ima zadužbina kojoj je oduzeta imovina, odnosno njen pravni sledbenik.
Članom 62. predviđeno je da od stupanja na snagu ovog Zakona imovina koja je oduzeta bivšim vlasnicima, a po odredbama ovog zakona može biti vraćena, ne može biti predmet otuđivanja, hipoteke ili zaloge, do pravosnažnog okončanja postupka po zahtevu za vraćanje. Akt otuđenja i opterećenja imovine, koji je suprotan odredbama ovog člana je ništav.
Dana 02. 07. 2012. godine Zadužbina je podnela Zahtev za vraćanje nacionalizovane imovine Agenciji za restituciju, i to za svih pet stambeno-poslovnih zgrada u ulici Kneza Mihaila broj 19, Obilićev venac broj 17, Kneza Mihaila broj 33 i Đure Jakšića broj 1, Kneza Mihaila broj 37 i Vuka Karadžića broj 8, Kneza Mihaila 47 (ulična i dvorišna zgrada) sa ulazima iz Kralja Petra broj 18, Nikole Spasića broj 2 i 2a.
Zahtev je napisan na 30 strana i uz isti je priložena sva potrebna dokumentacija za vraćanje oduzete imovine Zadužbine Nikole Spasića, koja je nacionalizovana Rešenjima N. 916/59 i N. 111/60.
Zbog veličine imovine, Agencija je razdvojila postupak na četiri posebna predmeta.
Delimičnim Rešenjem broj: broj: 46-007199/2012 od 12. 12. 2012. godine, koje je postalo pravosnažno i izvršno 03. 01. 2013. godine, vraćena je imovina i utvrđeno pravo svojine Zadužbini Nikole Spasića na 50 stanova, ukupne površine 4.304 m2.
Delimičnim Rešenjem broj: 46-007197/2012 od 12. 12. 2012. godine, koje je postalo pravosnažno i izvršno 03. 01. 2013. godine, vraćena je imovina i utvrđeno pravo svojine Zadužbini Nikole Spasića na 14 stanova, ukupne površine 986 m2.
Delimičnim Rešenjem broj: 46-007198/2012 od 18. 05. 2015. godine, koje je postalo pravosnažno i izvršno 15. 06. 2017. godine, nakon što je Presudom Upravnog suda 9. U. 15798/15 od 15. 06. 2017. godine, odbijena tužba Gradske opštine Stari grad, koje je osporavala doneto rešenje Agencije za restituciju o vraćanju lokala, Zadužbini je vraćeno u svojinu 6 lokala u zgradi u ulici Kneza Mihaila broj 33 i Đure Jakšića broj 1, ukupne površine 1.028 m 2.
Delimičnim Rešenjem broj: 46-007199/2012 od 27. 06. 2016. godine, koje je postalo pravosnažno i izvršno 27. 06. 2017. godine, Zadužbini je vraćeno u svojinu 12 lokala u zgradi u ulici Kneza Mihaila broj 47 (ulična i dvorišna zgrada), sa ulazima iz Kralja Petra broj 18, Nikole Spasića broj 2 i 2a, ukupne površine 1.598 m2.
Navedenim rešenjima Zadužbini je vraćeno ukupno 7.916 m2, u svojinu, i to 64 stana, ukupne površine 5.290 m2 i 18 lokala, ukupne površine 2.626 m2.
Gore označeni stanovi su vraćeni u svojinu Zadužbini Nikole Spasića, s tim što svi zakupci na neodređeno vreme u tim stanovima, nastavljaju da koriste stanove, po Zakonu o stanovanju, pod istim uslovima i pravima, kao i pre vraćanja stanova u svojinu Zadužbine.
Državni organi i dalje određuju visinu zakupnine u tim stanovima, kao što su to činili i pre nego što je imovina vraćena Zadužbini.
Napominjemo da visina zakupnina za stanove koju određuje država nije tržišna.
U toku je postupak za vraćanje oduzete imovine u zgradi u ulici Kneza Mihaila broj 37 i Vuka Karadžića broj 8. Čeka se rešenje Agencije za restituciju.
U predmetu dela zahteva za vraćanje poslovnog prostora u ulici Kneza Mihaila broj 19 i Obilićev venac broj 17, tzv. „Spasićev pasaž“, još uvek nije zakazana rasprava.
Zadužbina Nikole Spasića je jedina zadužbina koja je uspela da joj u postupku restitucije (do sada) bude vraćen veći deo nacionalizovane imovine.
Treba imati u vidu da je pok. Nikola Spasić ostavio svoju celokupnu imovinu za osnivanje Zadužbine Nikole Spasića, s tim da se poklonjene zgrade – lokali i stanovi, daju u zakup i od tog prihoda ostvaruju ciljevi koje je naveo u svom Testamentu.
Istovremeno je zabranio da se zgrade koje je poklonio i pojedinačni stanovi i lokali, otuđuju ili opterećuju na bilo koji način, kako bi Zadužbina izdavanjem istih postojala i ostvarivala ciljeve koje je on označio u Testamentu, u neograničenom vremenskom periodu.
Vraćanjem gore navedene imovine, a naročito lokala, koje Zadužbina Nikole Spasića izdaje po tržišnim cenama, Zadužbina je bila u mogućnosti da na ime donacija u 2018. godini da 12.227.682 dinara (preko 100.000 evra).
Očekujemo da će ovaj iznos za donacije u 2019. godini biti znatno veći od iznosa u 2018. godini.
Obzirom da je Zadužbina Nikole Spasića osnovana da sa prihodima od sopstvene imovine – izdavanjem u zakup, ostvaruje opštekorisne ciljeve za građane ove države, gradi bolnice i predaje ih lokalnim upravama, kako bi se u istim lečili građani, kupuje i donira zdravstvenim ustanovama medicinsku opremu i aparate, kao i za druge opštekorisne ciljeve, apsurdno je što država Zadužbinu tretira, u poreskom smislu, kao privrednu organizaciju, pa je Zadužbina tako obavezna da plaća dodatnih 20% na ime poreza na dodatu vrednost na sve donacije, da plaća porez na imovinu na svoja osnovna sredstva – stanove i lokale, po uvećanoj ceni koja važi za privredne organizacije, iako su te nepokretnosti jedini izvor prihoda koji je namenjen za davanje donacija.
Zadužbina je više puta tražila od nadležnih organa da bude oslobođena od plaćanja PDV i drugih poreza, kako bi i taj iznos koji plaća na ime poreza, mogao biti upotrebljen za davanje donacija.
Do sada nijedan takav zahtev i molba Zadužbine država nije usvojila, iako je praksa u mnogim državama sveta da donator ima značajne poreske olakšice za donacije koje daje.
Verujemo da bi, u slučaju usvajanja zahteva Zadužbine Nikole Spasića, usaglašavanjem poreske politike ove države, sa dobrom praksom drugih država oslobađanja od plaćanja poreza na donacije, doprinela osnivanju novih zadužbina, na dobrobit svih građana ove zemlje.
Hronologija događaja na Sajmištu od 1945. do danas
. . .
Posle 2000.
12. jul 2002.
Direktor Muzeja žrtava genocida Milan Bulajić predao je Direkciji za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda predlog uređenja Starog sajmišta “u skladu sa detaljnim urbanističkim planom usvojenim 1992. godine”.
Prema ovom predlogu, na Sajmištu bi bio smešten Muzej žrtava genocida, po uzoru na muzeje koje su "Jevrejske organizacije" širom sveta podigle žrtvama Holokausta. Bulajićev predlog nije realizovan.
Zanimljivo je da se u tom predlogu Sajmište opisuje kao "Nacistički logor smrti za Jevreje, zatim Srbe, na podrucju NDH". Kao i u većini Bulajićevih knjiga, potencira se činjenica da je Sajmište formalno bilo na teritoriji NDH. Time se istorija ovog logora povezuje sa stradanjem Srba pod ustaškim režimom, a Sajmište promovise kao adekvatno mesto za komemoraciju srpskog mučenistva u NDH.
5.-19. april 2006.
U Narodnom muzeju u Beogradu održana trodnevna manifestacija pod nazivom "Staro Beogradsko sajmište 3+1: Sajmište, stratište, utočište". Darko Tatić, sin arhitekte Rajka Tatića koji je, zajedno sa Milivojem Tričkovićem i Đorđem Lukićem 1937. godine projektovao Beogradsko sajmište, uputio je apel da se Staro sajmište obnovi i da mu se vrati izgled od pre 1941. godine.
3. novembar 2007.
Planirani koncert britanske grupe Košin (Kosheen), koji je trebalo da bude održan u nekadašnjem Spasićevom paviljonu, gde se od 1998. nalazi klub "Posejdon”, otkazan je nakon što su proteste uputili predstavnici Opštine Novi Beograd, Skupštine opštine grada Beograda, ali i nekih jevrejskih institucija iz inostranstva, među kojima je bio i Centar Simon Vizental. Zanimljivo je da ovo nije bio ni prvi, a ni poslednji slučaj da se u ovom paviljonu, u kome je za vreme okupacije bila logorska bolnica, održava manifestacija te vrste. Otkazivanje nastupa grupe Košin izazvalo je veliku medijsku paznju, te se, tim povodom, ratna istorija Starog sajmišta našla u žiži intersovanja šire javnosti.
U polemikama koje su potom usledile, uglavnom su navođeni netačni podaci kako o istoriji logora na Sajmištu i njegovom karakteru, tako i o broju žrtava koje su u njemu stradale.
25. januar 2008.
U saopštenju objavljenom na sajtu Opštine Novi Beograd, ozvaničena je odluka da će na prostoru nekadašnjeg logora Sajmište biti izgrađen "Muzej holokausta". U saopštenju je citiran tadašnji predsednik opštine Željko Ožegović koji je naveo sledeće:
"Nedavno smo u gradu imali sastanak na kome su bili v.d. gradonačelnika Zoran Alimpić, pomoćnik gradonačelnika Gorica Mojović, gradski arhiteka Bobić i drugi i na kome je rešeno da se što pre, prvo pristupi renoviranju centralne kule, a kasnije i ostalih paviljona. Bilo je u javnosti i najava da će tu biti Muzej tolerancije, ali se od toga odustalo i Staro sajmište će biti Muzej holokausta. Nadam se će se to uskoro ostvariti jer to zaslužuju žrtve koje su stradale. Mi kao zemlja moramo da vodimo računa o tome i da dostojno obeležavamo i druge značajne datume vezane za borbu protiv fašizma."
Ovo je prva zvanična inicijativa vezana za uređenje Sajmišta koja Holokaust uzima za centralni objekat sećanja. Detalji o ovoj ovom projektu još uvek nisu obelodanjeni.
3.-24. april 2008.
U Muzeju primenjene umetnosti u Beogradu održana serija izložbi i radionica posvećena Sajmištu pod nazivom "Staro sajmište kao jezgro Novog Beograda".
Izložba je uglavnom bila fokusirana na predratnu istoriju Sajmišta i na njegovo buduće uređenje, s akcentom na “privredni potencijal” ovog prostora. Pa ipak, jedan od zaključaka ove izložbe bio je da okosnicu budućeg uređenja Sajmišta treba da predstavlja “isključivo memorijalni muzej sa usklađenim kompatibilnim sadržajima okolnih objekata”.
U okviru ove manifestacije prikazani su predlozi rešenja za buduće uređenje Sajmišta koje su osmislili studenti arhitekture Beogradskog univerziteta. Većina projekata podrazumevala je mešavinu komercijalnih, memorijalnih i kulturnih sadržaja.
Neka od idejnih rešenja uređenja Starog sajmišta prikazana na izložbi.
24. i 25. januar 2009.
RTV B92 emitovala je dokumentarni film iz dva dela Sajmište, istorija jednog logora. Prvi deo filma govori o dva logora za Jevreje u Beogradu (Sajmište i Topovske šupe) i o holokaustu koji su Jevreji doživeli za vreme Drugog svetskog rata u Srbiji. Drugi deo filma govori o logoru na Sajmištu posle ubijanja Jevereja, kada je Sajmište pretvoreno u Anhaltelager, prihvatni logor za političke zatvorenike, zarobljene partizane i prinudne radnike.
Autori filma su Boban Jevtić (scenario) i Marko Popović i Srdan Mitrović (režija)
Filmove možete pogledati, u celini, i na ovom sajtu:
U Srbiji se obeležava Dan sećanja na nekoliko desetaka hiljada ubijenih u Drugom svetskom ratu u mestu Jajinci kod Beograda. Državni vrh Srbije prisustvovao je komemoraciji na mestu gde su nacisti streljali Srbe, Jevreje i Rome i gde su zbog egzekucije dovođeni zarobljenici beogradskih logora. Jedan od njih bilo je i Staro sajmište, logor koji je već 75 godina zanemaren, a zbog koga se sada piše lex specialis.
Al Džazira Balkan: Staro sajmište i danas zanemareno stratište
2018.
10. april
12. april
BURA OKO OTVARANjA PRIVATNOG OBDANIŠTA NA STAROM SAJMIŠTU: Vrtić na mestu bivšeg logora
Iako u istom objektu već godinama postoje razni sadržaji, poput restorana, "pobuna" je nastala tek posle objave na društvenim mrežama da se otvara obdanište
Otvaranje privatnog vrtića "Savsko obdanište" na Starom sajmištu izazvalo je buru negodovanja, zbog lokacije - mesta nekadašnjeg nacističkog logora. Iako u istom objektu već godinama postoje razni sadržaji, poput restorana, "pobuna" je nastala tek posle objave na društvenim mrežama da se otvara obdanište.
U Ministarstvu prosvete, nauke i tehnološkog razvoja za "Novosti" kažu da je obdanište dobilo dozvolu za predškolski program, a da je određivanje lokacije u nadležnosti Grada. Sa druge strane, u Sekretarijatu za obrazovanje i dečiju zaštitu ističu da je prosvetna inspekcija, po nalogu Ministarstva, kontrolisala samo ispunjenost uslova, koji ne obuhvataju lokaciju objekta. Osnivač vrtića, pak, kaže da je sve u skladu sa zakonom.
- Privatna predškolska ustanova "Savsko obdanište" verifikovana je 30. marta 2018. godine, a rešenje je doneto nakon što je prosvetni inspektor Sekretarijata za obrazovanje i dečiju zaštitu utvrdio da su ispunjeni uslovi za početak rada - navodi se u dopisu Ministarstva prosvete.
Gradski prosvetni inspektori su, posle dopisa Ministarstva od 7. februara prošle godine, izašli na teren 26. marta 2018. godine i konstatovali da privatna predškolska ustanova "Savsko obdanište" ispunjava sve propisane kriterijume.
- Bliže uslove za osnivanje, početak rada i obavljanje delatnosti ustanove propisuje ministar i konačno rešenje o verifikaciji ustanove donosi Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja - ističu u Sekretarijatu za obrazovanje i dečiju zaštitu. - Očekujemo da u ovom slučaju Ministarstvo preispita verifikaciju ustanove i ukoliko je bilo propusta kazni odgovorne.
KRSMANOVIĆ: SVE PO ZAKONU
Osnivač obdaništa Miodrag Krsmanović (na slici) kaže da je 1998. godine kupio objekat od Zavoda za izgradnju grada i da je uknjižen kao vlasnik.
- Ovde je bila ruina, krš i lom. Čak pet godina smo zgradu "lečili" od vlage - kaže Krsmanović. - Bilo je raznih sadržaja - kancelarije, diskoteka, likovna kolonija, a poslednjih nekoliko godina postoji restoran, kao i sportski sadržaji. Uskoro bi trebalo da počne da radi vrtić. Imam sve neophodne dozvole za otvaranje predškolske ustanove. Pre sedam, osam godina dobio sam mišljenje nadležnih gradskih službi da bi na ovom mestu mogli da postoje sadržaji vezani za školstvo i edukaciju.
Foto K. Mihajlović B. Borisavljević Izvor: Novosti
* * *
"NIKADA NIJEDAN LOGOR U EVROPI NIJE DOBIO PRENAMENU"... SVE DOK NEKOME NIJE PALO NA PAMET DA OTVORI VRTIĆ NA STAROM SAJMIŠTU
Zamislite da je Tajger Vuds, prolazeći kroz Hrvatsku svratio sa prijateljima u Jasenovac i prepoznao široko prostranstvo i lepu zelenu travu kao potencijal za izgradnju prvog golf centra u ovom delu Evrope. I da je dobio dozvolu za prenamenu i izgradnju.
Ne zvuči moguće.
Međutim, jedan drugi logor smrti dobio je prenamenu, po prvi put u istoriji.
Na Starom sajmištu biće otvorena privatna predškolska ustanova “Savsko obdanište”. U koncentracionom logoru. Obdanište.
“Nikada nijedan logor u Evropi nije dobio prenamenu. Bilo je radnih logora u kojima su ljudi umirali od posledica teškog rada i logora čija je osnovna namena bila baš smrt, smrt nedužnih ljudi. Nažalost, takav je bio i logor na Starom sajmištu. Otvoren je u decembru 1941. godine i pune tri godine služio je kao mesto za egzekuciju, a među žrtvama bilo je mnogo dece. Zbog toga je ova situacija još apsurdnija”, tvrdi istoričar Dejan Ristić.
On je bio jedan od pokretača priče o ovom slučaju, kada je na svom Fejsbuk profilu objavio između ostalog da su deca poslednji put na tom mestu bila u gasnim komorama. To je uzburkalo javnost pa su mediji zatražili odgovore od Ministarstva prosvete. Iz te državne insistucije su objasnili da je u njihovoj nadležnosti samo da odobre program i da nemaju nikakve ingerencije u vezi sa određivanjem lokacije, već da se time bave u Sekretarijatu za obrazovanje i dečiju zaštitu Gradske uprave grada Beograda.
“Inspekcija je 26. marta prošle godine konstatovala da privatna predškolska ustanova Savsko obdanište u Novom Beogradu ispunjava navedene propisane uslove, a koji ne obuhvataju lokaciju objekta. Bliže uslove za osnivanje, početak rada i obavljanje delatnosti ustanove propisuje ministar i konačno rešenje o verifikaciji ustanove donosi Ministarstvo prosvete”, tvrde iz Sekretarijata.
Zakonske procedure su ispoštovane, tvrdi vlasnik privatne predškolske ustanove i objašnjava da bismo kao društvo morali da krenemo unapred.
Da bismo napravili korak unapred moramo da znamo koja je naša polazišna tačka.
Kada su Nemci shvatili da im masovna ubistva streljanjem predstavljaju logistički i organizacioni problem, odlučili su da testiraju industrijsko ubijanje. Takve eksperimente, sa mobilnim gasnim komorama, vršili su u dva logora – jednom u Ukrajini i na Starom sajmištu.
David Albahari u svom istorijskom romanu “Gec i Majer” piše o dvojici vozača kamiona koji su predstavljali mobilne gasne komore. Njihov zadatak je bio da u kamion ukrcaju do pedeset ljudi, uz objašnjenje da ih voze u drugi logor. Odrasli ljudi najčešće su ulazili bez pogovora, deca su intuitivno osećala otpor i odbijala. Gec i Majer su ih “podmićivali” dajući im bombone, a deca su i nakon toga nevoljno pristajala.
Zbog toga zakonske norme i procedure u ovom trenutku nisu važne. Već moralni i ljudski sudovi, da li na mestu na kom su ubijani nedužni ljudi, vreme treba da provode deca predškolskog uzrasta. Deca od šest godina premala su da na takvo mesto dođu i kao posetioci memorijalnog centra jer deca ne mogu da shvate nepočinstva odraslih ljudi.
Ako njihove roditelje budu vodili moralni sudovi, biznis plan o pokretanju vrtića na takvom mestu propašće na samom početku jer niko neće upisati dete na mesto na kom su nekada davno, druga deca ubijana.
Komentara: 0