Svetski dan životinja

Svetski dan životinja (engl. World Animal Day; franc. Journée mondiale des animaux) obeležava se od 1931. godine svakog 4. oktobra. Poznat je i kao Međunarodni dan zaštite životinja i kao Svetski dan zaštite životinja. Posvećen je pravima životinja i očuvanju životinjskog biodiverziteta.

Istorijat

Prvi tragovi zaštite životinja datiraju daleko u prošlost kada su vladari davali osnovna uputstva narodu da stoku treba hraniti i pojiti, a ne batinati. U periodu od 17.do 19. veka veliki mislioci pokreću teme zaštite životinja, kao i njihova prava. Počinje da se spominje i moralna obaveza čoveka da ih štiti. Od 19. veka pa do danas o zaštiti govore naučnici i „obični“ ljudi.

Svetski dan životinja proglašen je 1931. godine na konvenciji ekologa u Firenci da bi se istakla ugroženost vrsta. Hajnrih Zimerman (nem. Heinrich Zimmermann), nemački pisac i izdavač časopisa Čovek i pas (Mensch und Hund/Man and Dog) 24. marta 1925. godine u Berlinu je organizovao prvi Svetski dan životinja. Godine 1929. je datum prebačen na 4. oktobar. Imao je tada sledbenike jedino u Češkoj, Švajcarskoj, Nemačkoj i Austriji. Tek u Firenci je odlučeno jednoglsno da se 4. oktobar proglasi zvaničnim datumom Svetskog dana zaštite životinja. I od tada tradicionalno se, svakog 4. oktobra, na dan Svetog Franje Asiškog – zaštitnika životinja, obeležava ovaj dan.

Ovog dana sve organizacije za zaštitu životinja, kao i svi azili za životinje širom sveta, organizuju obilaske svojih institucija, edukativne radionice, prikupljaju se donacije, udomljavaju se ljubimci, kao i razne druge aktivnosti.

Prava životinja

Na Svetski dan životinja se svi podsećaju da:

• životinje su ravnopravni stanovnici Zemlje
• imaju jednako pravo na život kao i ljudi
• osećaju bol, patnju, strah i stres

Cilj Svetskog dana životinja je da se poboljša odnos prema životinjskim vrstama širom sveta, kao i da se pruži podrška pojedincima, grupama i organizacijama koje se staraju o životinjama.

Ugroženost

Svaka vrsta u prirodi ima značaj za ekosistem i svoju ulogu u njemu. Sve vrste su direktno ili indirektno povezane. Neke imaju lokalni, neke regionalni, a neke globalni uticaj na životnu sredinu i ekologiju. Ugroženost jedne vrste vremenom direktno ili posredno utiče na opstanak druge.

U Srbiji

U Srbiji postoji veliki broj ugroženih vrsta. Govori se o 273 vrste ptica, 66 vrsta sisara, 41 vrsta beskičmenjaka, 34 vrste insekata i 15 vrsta riba. Među zaštićenim životinjama su pojedine vrste pelikana, roda, beloglavi sup, rečni rak, bubamara, žabe, belouške, šarke.

ZAŠTIĆENE I STROGO ZAŠTIĆENE VRSTE

Shodno Zakonu o zaštiti prirode („Službeni glasnik Republike Srbije“ br. 36/2009, 88/2010 i 91/2010), divlje vrste koje su ugrožene ili mogu postati ugrožene, koje imaju poseban značaj sa genetičkog, ekološkog, ekosistemskog, naučnog, zdravstvenog, ekonomskog i drugog aspekta, štite se kao strogo zaštićene divlje vrste ili zaštićene divlje vrste. Zakonom (član 36) propisano je koje vrste se mogu proglasiti strogo zaštićenim i zaštićenim.

Pravilnik o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva („Službeni glasnik Republike Srbije“ br. 5/2010 i 47/2011) sadrži liste zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta. Ovim pravilnikom obuhvaćeno je ukupno 1.760 strogo zaštićenih divljih vrsta algi, biljaka, životinja i gljiva i 853 zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva.

Prilog I - Strogo zaštićene divlje vrste

Prilog II - Zaštićene divlje vrste

Od navedenih vrsta, Uredbom o stavljanju pod kontrolu korišćenja i prometa divlje flore i faune („Službeni glasnik RS“ br. 31/05,45/05, 22/07, 38/08, 9/10 i 69/11) pod kontrolu korišćenja i prometa stavljeno je ukupno 90 vrsta biljaka i životinja. Od toga su 63 vrste biljaka (2 vrste papratnjača i 61 semenjača), 15 vrsta gljiva, 3 vrste lišajeva i 9 vrsta životinja (2 vrste gmizavaca, 3 vrste vodozemaca i 4 vrste beskičmenjaka). Sve ostale strogo zaštićene i zaštićene divlje vrste koje su navedene u Pravilniku ne mogu se koristiti u komercijalne svrhe niti uzimati iz prirode, osim u izuzetnim slučajevima i samo na osnovu dozvole nadležnog ministarstva i mišljenja Zavoda, a u skladu sa zakonom. Korišćenje pojedinih vrsta sisara, ptica i riba regulisano je Zakonom o divljači i lovstvu i Zakonom o zaštiti i održivom korišćenju ribljeg fonda.

Zavod za zaštitu prirode Srbije angažovan je na zaštiti i očuvanju divljih vrsta zaštitom njihovih staništa, odnosno pokretanjem postupka zaštite određenih područja, realizovanjem različitih projekata istraživanja s ciljem utvrđivanja mera zaštite pojedinih vrsta i njihovih staništa, vođenjem monitoringa vrsta, izdavanjem mišljenja na zahteve vezano za korišćenje i promet divljih vrsta, na različitu projektnu dokumentaciju za radove na staništima zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta, itd. Svim ovim aktivnim merama zaštite retkih i ugroženih vrsta, neposredno se doprinosi očuvanju biloške raznovrsnosti.

Jedan o suštinski značajnih osnova zaštite pojedinih vrsta je utvrđivanje stepena njihove ugroženosti. Na taj način određuju se prioritetne vrste za koje je neophodno ustanoviti i primeniti mere koje će obezbediti njihov opstanak u prirodi. Specijalizovane publikacije koje sadrže sve neophodne podatke koji mogu da pomognu u zaštiti vrsta i njihovih staništa su Crvene knjige i Crvene liste. U Srbiji je izrađena Crvena knjiga flore Srbije I i Crvena knjiga dnevnih leptira Srbije, koje predstavljaju, kako se navodi u uvodu Crvene knjige flore, „osnovu za sprovođenje mera i akcionih programa očuvanja vrsta, kao i za praćenje i prognozu promena vezanih za određene vrste, njihove populacije i staništa u budućnosti“.

Za očuvanje zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta u Srbiji značajne su i liste međunarodnih dokumenata i konvencija, kao što je Direktiva o pticama i Direktiva o staništima Evropske unije, liste vrsta na osnovu Bernske, Bonske, CITES konvencije, i dr.

Najpoznatiji spisak ugroženih vrsta na globalnom nivou je Crvena lista IUCN (The IUCN Red List of Threatened Species). Međunarodna unija za zaštitu prirode (International Union for Conservation of Nature - IUCN)je utvrdila kriterijume ugroženosti vrsta, na osnovu kojih se procenjene vrste svrstavaju u neke od kategorija:

• LC (Last Concern) – poslednja briga, tj. u nižem stepenu opasnosti;
• NT (Near threatened) – skoro ugroženi takson;
• VU (Vulnerable) – ranjiv takson;
• EN (Endangered) – ugroženi takson;
• CR (Critically Endangered) – krajnje ugroženi takson;
• EW (Extinct in the Wild) – takson koji je nestao u prirodi;
• EX (Extinct) – takson koji je izumro nakon 1500. godine

Pored njih, utvrđene su i kategorije:

• Data deficient (DD) — takson sa nedovoljno podataka o ugroženosti;
• Not evaluated (NE) — takson nije procenjen, ili nije procenjen po IUCN kriterijumima.

Crvena lista sadrži preko 49.000 procenjenih vrsta, podvrsta, varijeteta i subpopulacija koje obuhvataju raznovrsnost taksona.

SAČUVAJMO ČUDESNE VRSTE

• Da li znate da je IUCN Crvena lista ugroženih vrsta^TM globalna lista sa podacima o statusu očuvanja vrsta?
• Da li znate da je 25% svih sisara na svetu ugroženo?
• Da li znate da je orka (Orcinus orca) najrasprostranjenija vrsta sisara na svetu, odmah posle čoveka?
• Da li znate da je plavi kit (Balaenoptera musculus) najveća životinja na IUCN Crvenoj listi ugroženih vrsta?
• Da li znate da u Evropi živi najugroženija vrsta mačaka na svetu?
• Da li znate da je dabar jedno vreme bio nestao iz Srbije?
• Da li znate da u Srbiji živi preko 70% faune ptica Evrope?
• Da li ste znali da su sve tri vrste kornjača koje žive u Srbiji procenjene kao ugrožene?
• Da li znate da je Srbija jedina evropska zemlja u kojoj žive pripadnici tri populacije
• mrkih medveda - Ursus arctos: dinarsko-pindske, karpatske i staroplaninske?
• Da li znate da su jesetre jedna od najugroženijih taksonomskih grupa na IUCN Crvenoj listi?

ZAŠTIĆENE VRSTE FLORE I FAUNE SRBIJE

Očuvanje, zaštita i unapređivanje prirodnih vrednosti predstavlja deo poslovne strategije i jedan od ključnih ciljeva u poslovnoj politici Javnog preduzeća za gazdovanje šumama „Srbijašume“ Beograd.

Srbija je 2001. godine potpisala Konvenciju o međunarodnom prometu ugroženih vrsta divlje faune i flore (CITES Konvencija doneta 3. 3. 1973. godine u Vašingtonu; izmenjena i dopunjena 22. 6. 1979. godine u Bonu; potvrđena u Srbiji 9. 11. 2001. godine). Zemlje potpisnice obavezale su se da budu čuvari svoje divlje flore i faune, svesne sve veće vrednosti faune i flore sa ekološkog, naučnog, kulturnog, privrednog, rekreativnog i estetskog stanovišta, uz konstataciju da divlja fauna i flora čini nezamenljiv deo prirodnih sistema zemlje koji mora da se zaštiti za sadašnje i buduće generacije.

Takođe, u cilju očuvanja prirodnih rektosti Srbije, Vlada Republike Srbije donela je Uredbu o zaštiti prirodnih retkosti (1993. godine), kojom su određene divlje vrste biljaka i životinja stavljene pod zaštitu, kao prirodne vrednosti od izuzetnog značaja sa ciljem očuvanja biološke raznovrsnosti.

Zaštita prirodnih vrednosti podrazumeva zabranu korišćenja, uništavanja i preduzimanja drugih aktivnosti, kojima bi se mogle ugroziti divlje vrste biljaka i životinja, zaštićene kao prirodne retkosti i njihova staništa.

Vodič za prepoznavanje zaštićenih vrsta Uredbom o zaštiti prirodnih retkosti i Konvencijom o međunarodnom prometu ugroženih vrsta divlje flore i faune (internog karaktera), namenjen je stručnjacima JP „Srbijašume“ (čuvarima šuma, šumarskim inženjerima i drugim zaposlenim u preduzeću.), koji rade na poslovima zaštite, gajenja i održivog planiranja korišćenja šumskih ekosistema i izvođačima radova u šumarstvu, sa ciljem prepoznavanja, evidentiranja i zaštite prirodnih retkosti.

Jedan od osnovnih ciljeva vodiča je da šumarski inženjeri na osnovu njega prepoznaju prirodne retkosti na terenu (lokalitet) i evidentiraju ih u Izvođačkom planu gazdovanja šumama (na karti odeljenja), odnosno sačine.

Izvor: Vikipedijа; Zavod za zaštitu prirode; CMS data; Srbija šume

STRANICA KOJA SE ČUJE - ZORAN MODLI
PRVI PRVI NA SKALI KRAGUJEVAC FB STRANA, TVITER, INSTAGRAM