„Brzansko moravište” je prirodna mrtvaja nastala na prostoru starog meandra reke Morave, gde su sačuvane osnovne vrednosti jednog močvarskog ekosistema, stoji u opisu Zavoda za zaštitu prirode Srbije (ZZPS). Brzansko moravište je prvo područje duž Velike Morave, na teritoriji opština Jagodina i Batočina, stavljeno pod zaštitu.

- Ostala vlažna staništa uz Veliku Moravu su, u najvećoj meri, isušena i pretvorena u obradive površine, a preostale bare i mrtvaje su uglavnom devastirane eksploatacijom šljunka ili su pak pretvorene u odlagalište otpada – navode stručnjaci Zavoda.

Na osnovu studija zaštite ZZPS, kao stručnih dokumentacionih osnova, Vlada Republike Srbije donela je uredbu o proglašenju Specijalnog rezervata prirode „Brzansko moravište“ krajem januara ove godine.

Specijalni rezervat prirode „Brzansko moravište” se nalazi između sela Brzan i sela Miloševo, površine je 64,75 hektara. Od Beograda je udaljeno 100 kilometara, od Jagodine 20 i od Batočine osam kilometara.

- Posebnu važnost ovo područje ima sa aspekta zaštite ptica močvarica, jer čini deo koridora migracije, a obezbeđuje i uslove za gnežđenje mnogih retkih i zaštićenih vrsta ptica - kažu stručnjaci Zavoda.

Na ovom prostoru redovno boravi oko 60 strogo zaštićenih vrsta ptica, od kojih se oko 30 tu i gnezdi. Među vrstama od posebnog interesa za zaštitu izdvajaju se mali vranac, čapljica, gak, siva čaplja, mala bela čaplja, bela roda, crna roda, crnka, orao kliktaš, vivak, žalar slepić, obična čigra, sivi svračak.

SRP „Brzansko moravište” je od izuzetnog značaja kao reproduktivni centar za više vrsta vodozemaca i gmizavaca, ali i za očuvanje ukupnog biodiverziteta područja.

Stručnjaci Zavoda su, početkom 2012. godine, prilikom istraživanja Brzanskog moravišta, u selu Brzan, otkrili stablo bele topole „najvećeg prečnika debla registrovanog do sada u Srbiji”.

U literaturi stoji da je životni vek bele topole maksimalno 50 godina. Međutim, ovo stablo u Brzanu je još vitalno a „procenjuje se da je staro 180 do 200 godina”. Obraslo je gustom trskom i teško mu je prići.

Morava ga redovno plavi i možda je baš zato, smatraju neki, eko sistem ovde ostao netaknut, pa sa njim i stablo visoko 36,3 metara. Rekordni prečnika „na prsnoj visini” je 3,38 metara, a površina pod krošnjom gotovo devet ari.

Na području Specijalnog rezervata uspostavljeni su drugi i treći režim zaštite u okviru kojih nije dozvoljeno obavljati radove i aktivnosti za koje se, u skladu sa zakonom, uređuje zaštita prirode.

A to znači da će Odeljenju za zaštitu i unapređivanje životne sredine Gradske uprave Jagodina, kome je poveren na upravljanje SRP „Brzansko moravište”, imati dosta posla. Divlje deponije komunalnog i industrijskog otpada niču kao pečurke posle kiše, a na stablu bele topole vidljivo oštećenje zbog postavljanja lovačke čeke između grana.

Foto: Ivan Milovanović/Vikimedija; Daljine
Izvor: Politika, 6. 6. 2020.

Srbija dobila tri nova zaštićena područja prirode

Srbija je od ove godine bogatija za tri zaštićena područja prirode, čime je zaštićeno 7,66 odsto ukupne teritorije zemlje, objavio je Zavod za zaštitu prirode Srbije povodom svetskog Dana zaštite životne sredine, 5. juna.

To su specijalni rezervati prirode duž Morave, „Brzansko moravište“ i „Osredak“, i geološki fenomen Spomenik prirode „Blederija“, koji je stanište velikog broja retkih i ugroženih vrsta.

„Proglašenjem ovih područja u Srbiji je trenutno zaštićeno 7,66 odsto teritorije, odnosno 677.950 hektara u okviru 450 područja“, rekao je direktor zavoda Aleksandar Dragišić.

On je ukazao i da je pored institucionalne zaštite, za očuvanje prirode jednako značajno nastojanje da svaki građanin Srbije bude svestan značaja očuvanja prirodnih vrednosti, biodiverziteta i geonasleđa i da svojim ponašanjem i svakodnevnim odnosom doprinosi njihovoj boljoj zaštiti.

U saopštenju je istaknuto da je Specijalni rezervat prirode „Brzansko moravište“, površine od gotovo 65 hektara, na teritoriji grada Jagodine i opštine Batočina, stavljen je pod zaštitu kao područje značajno sa aspekta zaštite ptica močvarica, kao deo koridora za njihove migracije, a obezbeđuje i uslove za gnežđenje mnogih retkih i zaštićenih vrsta ptica.

Na ovom prostoru redovno boravi oko 60 strogo zaštićenih vrsta ptica, od kojih se oko 30 tu i gnezdi.

Od posebnog interesa za zaštitu izdvajaju se mali vranac, čapljica, gak, siva čaplja, mala bela čaplja, bela roda, crna roda, crnka, orao kliktaš, vivak, žalar slepić, obična čigra, sivi svračak.

Brzansko moravište je prvo područje duž Velike Morave stavljeno pod zaštitu i jedno je od poslednjih očuvanih močvarnih staništa, stari meandr reke Velike Morave kod sela Brzan.

Specijalni rezervat prirode „Osredak“, kod Kruševca, na površini od gotovo 246 hektara, zaštićen je kako bi se očuvala močvarna staništa u dolini Zapadne Morave, koja se sastoje od spleta starih rukavaca, mrtvaja i desetine novonastalih jezera, kao i paleozojskih kristalastih škriljaca preko kojih se prostiru belovodski peščari, panonsko-pontski sedimenti.

Područje je pod zaštitom i da i bi se očuvale 44 biljne vrste, ostatak poplavnih lužnjakovih šuma, zajednice bele i krte vrbe, bele i crne topole, rakite, ugroženih biljnih vrsta kao što su žuti lokvanj, gronjasti šilj, rastavić i gavez, staništa ptica koja čine deo koridora migracije, kao i da bi se obezbedili uslovi za gnežđenje mnogih retkih i zaštićenih vrsta (83 vrste ptica) i staništa za vodozemce i gmizavce.

Spomenik prirode „Blederija“, površine od gotovo 400 hektara u blizini Kladova, stavljen je pod zaštitu da bi se očuvalo bogatstvo i raznovrsnost oblika geodiverziteta.

Izvorište Blederije je razbijenog tipa, sa četiri mesta isticanja vrela, dva akumulativna vodopada i velikom akumulacijom bigra u donjem toku, a tu je i vrelska pećina Sokolovice.

Dan zaštite životne sredine u svetu će biti obeležen uz slogan „Vreme je za prirodu“ kroz kampanje i akcije usmerene na očuvanje biodiveriteta i ukupne prirodne baštine.

Izvor: Beta, 5. 6. 2020.

U REZERVATU PRIRODE DEPONIJA, NAJVEĆU BELU TOPOLU OŠTETILI IZGRADNJOM ČEKE

Brzansko moravište, jedno od poslednjih močvarnih staništa ptica, vodozemaca i gmizavaca u dolini Velike Morave, proglašeno je specijalnim rezervatom prirode.

Nažalost, ovaj rezervat izgleda daleko od onoga kako bi to trebalo sa bude. Deponija se nalazi pored stabla bele topole najvećeg prečnika ikada registrovanog u Srbiji. Izmereni prečnik je 3,38 metra, visina stabla je preko 36 metara, a površina pod krošnjom je 816 kvadratnih metara!

Ovo predivno drvo uskoro će u potpunosti okružiti đubre koje meštani bacaju. Neverovatnom drskošću neko je u krošnji ove jedinstvene topole napravio čeku koja je razrušena, ali njeni ostaci nisu uklonjeni, a drvo je oštećeno.

Moravište je još jedan dokaz naše nebrige prema prirodi i živom svetu oko nas. Infocentrala apeluje na nadležne inspekcije da posete ovaj rezervat prirode i primene oštre mere prema onima koji uništavaju ovo prirodno dobro.

Izvor: Info centrala,16. 4. 2020.

Rezervat Brzansko moravište, blago Srbije, "pliva" u smeću

Specijalni rezervat prirode Brzansko moravište, jedno od poslednjih očuvanih močvarnih staništa ptica, vodozemaca i gmizavaca u doline Velike Morave, na meti je divljih odlagača smeća, navodi se u zapisniku inspektora koji su prošlog meseca obavili vanredni pregled.

Oni su konstatovali i da su u stablu bele topole, najvećeg prečnika u Srbiji, lovci napravili čeku za lov divljači.

Inspektori Ministarstva poljoprivrede i životne sredine Miško Bešikić i Ljubomir Malezanović predleg su obavili po prijavi iz Šumadijskog upravnog okruga u Kragujevcu, a u zapisniku, koji je dostavljen Tanjugu, navodi se još da je tokom obilaska terena utvrđeno da se na prilaznom putu ne nalazi tabla za obeležavanje zaštićenog područja, niti su uočene oznake granica zaštićenog područja, kao ni oznake granica pojedinih zona zaštite.

"Na mestu gde bi trebalo da počinje zaštićeno prirodno dobro Specijalni rezervat nalazi se manje smetlište na kojem je odložen uglavnom komunalni otpad. Dalje putem prema stablu bele topole nailazi se na deponiju koja je delimično poravnata, a u nastavku gomile smeše plastike, plastične kese, rolne za pakovanje proizvoda, gomile komunalnog otpada i zemlje", navodi se u zapisniku.

Stablo bele topole je, kako su ustanovili inspektori, delimično oštećeno postavljanjem čeke između grana, a takođe oni nisu uočili pojas trske oko jedine stalne vodene površine gde je predviđena. Inspektori su u vanrednom pregledu proveli četiri i po sata, a u prijavi Ministarstvu iz Šumadijskog okruga piše još da je rezervat ’Brzansko moravište’, uništen, razrovan kopanjem šljunka, da na tom području fabrika ’Brzan plast’ ispušta otpadne vode u potok koji se uliva u rezervat, te da građani odlažu otpad, a da se riba lovi strujom i mrežama...".

Rezervatom od 2013. godine upravlja Grad Jagodina, a u Upravi za zaštiti životne sredine grada, rečeno je novinarima da je "pokrenut postupak i da se radi na prikupljnaju novih informacija i dokaza".

Turistička organizacija Jagodine već dve godine ima u planu da iz sredstava fondova Ministarstva organizuje izlete i posete Brzanskom moravištu, da uredi prostor sa vidikovcima za posmatranje ptica, te da uradi sve što je neophodno kako se ne bi narušili ekološki poredak, odnosno flora i fauna sistema na močvari. Rezervat se nalazi između sela Brzan (opština Batočina) i sela Miloševo (Jagodina), površine je 64,75 hektara, od kojih je 49,75 hektara teritorija Jagodine.

Od Beograda je udaljeno 100 kilometara, od Jagodine 20 i od Batočine osam kilometara.

"To je prirodna mrtvaja nastala na prostoru starog meandra reke Morave, gde su se i pored određenog antropogenog pritiska sačuvale osnovne vrednosti jednog močvarskog ekosistema", navodi se u informaciji Zavoda za zaštitu prirode Srbije. Ostala vlažna staništa uz Veliku Moravu su u najvećoj meri isušena i pretvorena u obradive površine, dok je mali broj preostalih bara i mrtvaja devastiran eksploatacijom šljunka ili je pretvoren u odlagalište otpada, navode stručnjaci Zavoda. Oni napominju da na Brzanskom moravištu "redovno boravi 59 strogo zaštićenih vrsta ptica od kojih se 29 i gnezdi na ovom lokalitetu", te da je "Brzansko moravište" od izuzetnog značaja i kao reproduktivni centar za više vrsta vodozemaca i gmizavaca.

Inače, stablo bele topole s najvećim prečnikom u Srbiji stručnjaci Zavoda otkrili su pre tri godine prilikom istraživanja "Brzanskog moravišta", a reč je topoli prečnika 36,3 metara, koja pod krošnjom ima 816,45 kvadratnih metara i čije je stablo vitalno, a procenjena starost 180 do 200 godina.

Izvor: Tanjug, 4. 5. 2016. 

Brzanskim moravištem upravljaće Jagodina

Odluku je donelo Gradsko veće Skupštine grada na predlog Zavoda za zaštitu prirode Srbije, a o njoj će u ponedeljak raspravljati i odbornicu Skupštine grada

Odeljenje za zaštitu i unapredenje životne sredine Gradske uprave Jagodine upravljaće Specijalnim rezervatom prirode "Brzansko moravište", jednim od poslednjih očuvanih močvarnih staništa u doline Velike Morave.Ovu odluku donelo je Gradsko veće Skupštine grada na predlog Zavoda za zaštitu prirode Srbije, a o njoj će u ponedeljak raspravljati i odbornicu Skupštine grada, potvrdio je danas gradonačelnik Jagodine Ratko Stevanović.

Rezervat se nalazi između sela Brzan (opština Batočina) i sela Miloševo (Jagodina), površine je 64,75 hektara, od kojih je 49,75 hektara teritorija Jagodine. Od Beograda je udaljeno 100 kilometara, od Jagodine 20 i od Batočine osam kilometara.

To je prirodna mrtvaja nastala na prostoru starog meandra reke Morave, gde su se i pored određenog antropogenog pritiska sačuvale osnovne vrednosti jednog močvarskog ekosistema, stoji u dopisu Zavoda za zaštitu prirode Srbije Skupštini grada Jagodine.

Ostala vlažna staništa uz Veliku Moravu su, u najvećoj meri, isušena i pretvorena u obradive površine.Mali broj preostalih bara i mrtvaja je uglavnom devastiran eksploatacijom šljunka ili je pretvoren u odlagalište otpada, navode stručnjaci Zavoda.

Oni ističu da se pravi značaj ovog prostora može sagledati tek kad se on posmatra kao jedan od ključnih delova ekološke mreže koja bi trebalo da obezbedi funkcionalnu povezanost ekoloških elemenata uz celi tok Velike Morave, odnosno ekološku povezanost Podunavlja, Pomoravlja i centralnih delova Srbije.

"Posebnu važnost ovo područje ima sa aspekta zaštite ptica močvarica, jer čini deo koridora migracije, ali obezbeđuje i uslove za gnežđenje mnogih retkih i zaštićenih vrsta ptica", kažu stručnjaci Zavoda.

Oni napominju da na Brzanskom moravištu "redovno boravi 59 strogo zaštićenih vrsta ptica od kojih se 29 i gnezdi na ovom lokalitetu". "Brzansko moravište" je od izuzetnog značaja i kao reproduktivni centar za više vrsta vodozemaca i gmizavaca.

Flora ovog područja je pretrpela znatne izmene usled antropogenog uticaja, ali i dalje ima visok potencijalan značaj, naročito u pogledu zaštite vodene vegetacije.

Stručnjaci Zavoda su početkom prošle godine prilikom istraživanja "Brzanskog moravišta" otkrili stablo bele topole najvećeg prečnika registrovanog do sada u Srbiji. Visina stabla je 36,3 metara, prečnika "na prsnoj visini" 3,38 metara, a površina pod krošnjom je 816,45 kvadratnih metara. Stablo je još vitalno, a procenjuje se da je staro od 180 do 200 godina.

Izvor: Tanjug, 24. 1. 2013.