Lepenica od Ćiftine ćuprije preko Lučnog mosta 1 do Betonskog pešačkog mosta

Grad Kragujevac je najavio 5. oktobra da će Kragujevčani dobiti više rekreativnih i zelenih oaza različitih sadržaja koje će "doprineti da umesto parka u Gradu, Kragujevac postane Grad u parku".

Na zvaničnom sajtu, najavljena je, pored ostalog, i biciklistička staza pored Lepenice za koju će biti izrađen detaljan urbanistički plan i projekat u 2024. godini.

Građani mogu da pozdrave ideju o uvećanju zelenih oaza na teritoriji Kragujevca u kojem već godinama traje graditeljski pohod investitora na svaki pedalj zemlje, a za pohvalu je i formiranje biciklističke staze. Međutim...

Šta je prioritet?

Upitno je da li ispravan redosled najavljenih poteza. Pre formiranja biciklističke staze, treba li Lepenica ponovo da postane reka? Da li je prioritet suzbijanje poražavajućeg statusa koji trenutno ima? Nažalost, Lepenica je postala kanal otpadnih voda.

Kako bismo se detaljnije upoznali sa najavljenim novinama, od Grada smo 5. oktobra zatražli:

inicijativu, kako je navedeno, naših najstarijih sugrađana, kojom se pokreće realizacija oaza
kompletnu službenu dokumentaciju o najavljenom formiranju više rekreativnih i zelenih oaza sa svim pobrojanim sadržajima
dokumentaciju za sadržaje koji se realizuju u 2023.
dokumentaciju za realizaciju sadržaja najavljenih za 2024.
ugovor grada Kragujevca i pomenutog izvođača Šumadija DOO za realizaciju predmetnih oaza

Čekajući pristup zatraženim informacijama od javnog značaja, obišli smo najatraktivniju lokaciju koja bi mogla da ponudi povratak Kragujevčana na opevanu reku - od Ćiftine ćuprije preko Lučnog mosta 1 do Betonskog pešačkog mosta. Fotografije u nastavku predočavaju današnje očajno stanje Lepenice, ali samo lično prisustvo nad rekom donosi ono što ovakav zapis ne može da prenese - nesnosni smrad na više mesta. Krenimo redom.

Sa obe strane Ćiftine ćuprije, Lepenica pokazuje nedopustiv nemar njenih žitelja i lokalnih vlasti.

Lepenica od ’Ćiftine ćuprije’ preko Lučnog mosta 1 do betonskog pešačkog mosta 01 PRVI PRVI NA SKALI
Građani bespoštedno ruže Lepenicu bacanjem svega i svačega na njene obale i u korito, a vlasti nečinjenjem dopuštaju da to traje godinama, decenijama.

Sem raznoraznog smeća koje se odstranjuje iz domaćinstava ili ga bacaju neodgovorni šetači, korito Lepenice je "primilo" i poklopac kontejnera koji je tu završio očito sa Lepeničkog bulevara.

Lepenica od ’Ćiftine ćuprije’ preko Lučnog mosta 1 do betonskog pešačkog mosta 03 PRVI PRVI NA SKALI
Budućim šetačima pored Lepenice i biciklistima ovako nešto možda i ne bi zasmeta mnogo, iako bi kvarilo doživljaj, ali izlivanje otpadnih voda u "reku" odbija i pomisao da se dole siđe i rekreativno iskoristi vreme.

Lepenica od ’Ćiftine ćuprije’ preko Lučnog mosta 1 do betonskog pešačkog mosta 04 PRVI PRVI NA SKALI
Usled izlivanja otpadne vode, na više mesta iz korita Lepenice širi se nepodnošljiv smrad.

Da se reka u kojoj su se nekada kupali Kragujevčani izobliči u kanal otpadnih voda, dopineo je "sistem" kojim je omogućeno zagađenje Lepenice i sa desne i sa leve obale.

Lepenica od ’Ćiftine ćuprije’ preko Lučnog mosta 1 do betonskog pešačkog mosta 06 PRVI PRVI NA SKALI
Privreda i domaćinstva "ravnopravno" pružaju svoj doprinos ovom ruženju, i nizbrdo iz pravca Pivare, i sa teritorije mesnih zajednica u centru grada.

Slika današnje Lepenice uživo je još mučnija. Bazd koji vlada ovim delom grada, prate neuređeno korito celom dužinom i potpuno zapuštene obale. U svetu postoje primeri tzv. prirodne regeneracije, kada se priroda spontano obnavlja, uz male intervencije čoveka - pa to samo izgleda kao neuređena životna sredina. Ali, to nije slučaj Lepenice. Ovde vladaju posledice višedecenijskog neobaziranja.

Lepenica od ’Ćiftine ćuprije’ preko Lučnog mosta 1 do betonskog pešačkog mosta 08 PRVI PRVI NA SKALI
Turistički vremeplov

Potencijalna biciklistička staza uz ovaj preuređeni deo Lepenice koristila bi za svojevrsni vremeplov. Sa značajnim orijentirima iz istorije Grada na ovoj lokaciji, obogatila bi turističku ponudu srca Šumadije.

Lepenica od ’Ćiftine ćuprije’ preko Lučnog mosta 1 do betonskog pešačkog mosta 09 PRVI PRVI NA SKALI
Mogla bi da je prati priča o Ćiftinoj ćupriji čiji su temelji napravljeni u vreme prve vlade kneza Miloša (1815-1839). Nadalje, tu je podsećanje da je Lučni most broj 1 (kod spomenika "Topolivac") izgrađen 1923. godine, prema nacrtima inženjera Ministarstva građevina Vase Novičića. Zajedno sa Lučnim mostom broj 2 ("Kamenim mostom") čini jednu harmoničnu i jedinstvenu celinu prostora koji spaja levu i desnu obalu reke Lepenice, "kažu" knjige. Mostovi su kulturna dobra-spomenici kulture od 1997. godine.

Lepenica od ’Ćiftine ćuprije’ preko Lučnog mosta 1 do betonskog pešačkog mosta 10 PRVI PRVI NA SKALI
"Najmlađi", Betonski pešački most podignut je 1927. godine na mestu gde se nekada nalazio stari drveni most koji je povezivao Dvor kneza Miloša na levoj i Staru crkvu na desnoj obali Lepenice.

Lepenica od ’Ćiftine ćuprije’ preko Lučnog mosta 1 do betonskog pešačkog mosta 11 PRVI PRVI NA SKALI
(Ne)kontrolisana šteta

Ovi podaci iz bogate istorije prve prestonice moderne Srbije dodatni su poziv na odgovornost i građana - da prestanu sa nepoštovanjem Grada kojem i kao neodgovorni pripadaju, ali i lokalne samouprave - da pre pisanja plana i projekta za biciklističku stazu, Lepenicu ponovo učini rekom.

Lepenica od ’Ćiftine ćuprije’ preko Lučnog mosta 1 do betonskog pešačkog mosta 12 PRVI PRVI NA SKALI
Lepenica je doživela mnoga zla, od kojih neka nismo mogli da kontrolišemo, kao što je NATO agresija 1999. godine kada je tokom bombardovanja SR Jugoslavije u reku dospeo piralen.

Uporedne hemijske analize 1.800 uzoraka, predstavljena u dugo skrivanoj disertaciji Miljane Stojanović Milosavljević, pokazale su da je posle raketiranja fabrike "Zastava" 9. i 12. aprila, kada su pogođeni transformatori, Lepenica strahovito zagađena visokootrovnim piralenom, kancerogenom materijom koja kod životinja i ljudi oštećuje reproduktivne organe i izaziva neplodnost. Pet dana posle bombardovanja Zastave piralen se 25 kilometara nizvodno iz Lepenice prelio u Veliku Moravu, ušao u podzemne vode i zemljište, završivši u lancu ishrane čije su poslednje karike - biljke, životinje i ljudi, zapisano je u ovom stručnom radu.

Detaljnije: PRAVCI KRETANJA POLIHROLOVANIH BIFENILA U VODAMA NAKON NATO BOMBARDOVANJA - DOKTORSKA DISERTACIJA MILJANE STOJANOVIĆ-MILOSAVLJEVIĆ

Pravci kretanja polihrolovanih bifenila u vodama nakon NATO bombardovanja - doktorska disertacija Miljane Stojanović-Milosavljević
Sve posledice strahota iz 1999. godine do dana današnjeg naša država nije sagledala i predstavila ih građanima, pa tako i Kragujevčanima zainteresovanim za detalje o ugrožavanju Lepenice.

UKAZIVANJE STRUČNJAKA NA POSLEDICE NATO BOMBARDOVANJA SR JUGOSLAVIJE 1999. GODINE (FOTOMONOGRAFIJA ’1999’)

Ali, ako od NATO alijanse nismo mogli da se sačuvamo, ako ne znamo koje smo posledice bombardovanja preživeli i živimo dan-danas, ono na šta možemo da utičemo je naš odnos prema Lepenici. On mora da postane zaštitnički, kako nas građana koji živimo uz Lepenicu, tako i organa vlasti, donosilaca odluka.

Jedna od odluka morala bi da bude da pre izgradnje biciklističke staze uz Lepenicu ozdravimo tu reku na kojoj se nekada "platno belilo".

D. M. M. - PPNS