Voljom za sada nepoznatih moćnika, Prirodnjački muzej u Beogradu uskoro gubi svoj 125 godišnji status značajne samostalne nacionalne ustanove kulture, nauke i prosvete i postaje radna jedinica Zavoda za zaštitu prirode Srbije. Osim jednog zvaničnog razgovora 25. januara ove godine kada je donedavnom pomoćniku ministra predočeno neslaganje sa namerama o pripajanju Prirodnjačkog muzeja resoru zaštite životne sredine, daljih podrobnijih i zvaničnih informacija i kontakata s predstavnicima Ministarstva kulture i informisanja nije bilo. Pokušaji uspostavljanja dijaloga od strane Prirodnjačkog muzeja nisu nailazili na odziv nadležnih u Ministarstvu kulture.
Zamišljeno je da jedna od pet prvoosnovanih institucija srpske kulture, ustanova visoke akademske, kulturne i istorijske reputacije, izgubi status samostalnog muzeja, iako tako takav figurira u Zakonu o kulturi, Zakonu o kulturnim dobrima, svim dosadašnjim strategijama razvoja kulture Republike Srbije uključujući i aktuelnu za period od 2020. do 2029. godine, nedavno raspravljanom nacrta Zakona o muzejskoj delatnosti, pa čak i u Zakonu o zaštiti prirode, ali i mnogim drugim dokumentima. Čini se da je ovakva zamisao doneta naprečac, bez dobre namere i dobrog promišljanja, a očigledno i bez zakonske pripreme. _______________________________________________________________________________________
Prirodnjački muzej je jedan od najstarijih institucija kulture i jedini muzej prirodnjačkog tipa u Srbiji. Osnovan je pod nazivom Jestastvenički muzej srpske zemlje 19. decembra 1895. godine aktom Ministra prosvete i crkvenih dela Kraljevine Srbije. Prve zbirke, koje potiču iz prve polovine XIX veka, prikupljane su i čuvane najpre u Liceju, a zatim u Jestastveničkom kabinetu Velike škole pod rukovodstvom Josifa Pančića, prvog srpskog botaničara i upravnika Liceja. Njegovu ideju o osnivanju muzeja ostvarili su njegovi sledbenici, među kojima su mnoga značajna imena tog doba. Prva stalna izložba Muzeja svečano je otvorena 7. septembra 1904. godine, na dan stogodišnjice Prvog srpskog ustanka. Tokom Prvog i Drugog svetskog rata mnoge zbirke su oštećene ili uništene, a nakon Drugog svetskog rata muzej se oporavlja i nastavlja svoju delatnost. Neposredno nakon rata Muzej ima značajnu ulogu u pokretanju zaštite prirode u Srbiji.
U Prirodnjačkom muzeju danas se čuva 125 zbirki sa preko 1,6 miliona primeraka stena, minerala, fosila, biljaka, gljiva, životinja, lovačkih trofeja i lovačkog oružja. Zbirke predstavljaju ogromnu kulturnu i naučnu bazu, a u okviru njih se nalazi nekoliko stotina holotipova i unikatnih primeraka minerala, stena, botaničkih i zooloških predmeta, po čemu je muzej posebno značajan. U zbirkama se čuvaju i primerci vrsta biljaka i životinja koje se više ne mogu naći na terenima Srbije, pa čak ni u Svetu.
Delatnost Muzeja je kultura, nauka i obrazovanje. Kao ustanova specijalizovana za prikupljanje, čuvanje, proučavanja i izlaganje pokretnih kulturnih dobara prirode Muzej ima tri osnovne delatnosti koje su tesno povezane i u procesu rada neodvojive. Sakupljanje i čuvanje predmeta iz prirode koji dobijaju punu vrednost i ostvaruju svoju svrhu nakon proučavanja i naučnog vrednovanja, a tek tada predmeti mogu da ispune i svoju kulturno-prosvetnu ulogu.
Prirodnjačkom muzeju je 1972. godine pripojen Muzej šumarstva i lova, sa svojim zbirkama lovačkih trofeja i lovačkog oružja, a 1992. godine zgrada na Malom Kalemegdanu postaje Galerija u kojoj se pored izložbi održavaju naučna i stručna predavanja, promocije, tribine i seminari.
U okviru muzeja se nalazi i specijalizovana naučna biblioteka, među najstarijim na Balkanu, osnovana pre 115 godina, koja sadrži preko 22 000 naslova knjiga, rukopisa, naučnih časopisa, geografskih i geoloških karata.
Brojne izložbe muzeja privlače veliku pažnju publike u Beogradu i širom Srbije: Životinjsko carstvo, Ajkule i raže Jadranskog mora, Minerali Trpeče, Suživot sa zverima, Skeleti uživo, Dodirnimo prirodu, Srpsko jezero, 6 nogu, Drvo ili život sam, Kroz svet insekata Srbije, Nebeski lovci, Dobrodošli u mezozoik, Rogovi, Put na Mesec, Zov daljine i mnoge druge. Organizovano je i nekoliko izložbi o poznatim prirodnjacima koji su deo svog rada posvetili muzeju: Arčibald Rajs – prirodnjak, Istoričar prirode - Nikola Pantić, Petar Stevanović - od stene do stene, Pančić – Putovanje. Osim u Beogradu, brojne izložbe Muzeja već godinama gostuju u muzejima širom Srbije i susednih zemalja.
Muzej za decu beogradskih vrtića i škola, kao i škola Srbije, organizuje predavanja i kreativne radionice, u okviru kojih godišnje učestvuje preko 20 000 mališana.
Pored brojnih stručnih, naučnih i popularnih publikacija koje prate izložbe, Muzej periodično objavljuje i zbornik stručnih i naučnih radova - Bulletin Of The Natural History Museum In Belgrade, kao i Godišnjak Prirodnjačkog muzeja u kome su opisane aktivnosti Muzeja.
Tokom godine Galeriju na Kalemegdanu prosečno poseti preko 35 000 posetilaca, a brojne putujuće izložbe koje gostuju u muzejima širom Srbije obiđe preko 100 000 posetilaca.
Prirodnjački muzej je 2013. godine dobitnik prestižne nagrade „Mihajlo Valtrović“ za izuzetne rezultate ostvarene u stručnom radu koju dodeljuje Muzejsko društvo Srbije, a 2016. godine je odlikovan Sretenjskim ordenom drugog stepena za naročite zasluge u oblasti kulture i nauke, a povodom 120 godina postojanja.
Danas, 125 godine posle osnivanja, Prirodnjački muzej je još uvek u privremenom smeštaju, bez prostora za normalan rad i čuvanje i zaštitu zbirki, bez stalne izložbene postavke koja bi na jednom mestu prezentovala veliku prirodnu i kulturnu baštinu Srbije.
Ovih dana Vlada Republike Srbije ima nameru da instituciju sa ovakvom istorijom i značajem pretvori u radnu jedinicu Zavoda za zaštitu prirode Srbije, institucije koja je 1948. godine upravo osnovana na inicijativu Prirodnjačkog muzeja...
Komentara: 0