Mitropolija crnogorsko-primorska: Saopštenje za javnost 30. oktobar 2020.
Uoči spomena na upokojenje Svetog Petra Cetinjskog, jutros u 8.22 časova, poslije primanja svete Tajne Pričešća u Kliničkom centru Crne Gore, mirno se upokojio u Gospodu naš blaženopočivši voljeni Arhipastir.
Mitropolit je u bolnicu primljen 6. oktobra ove godine zbog zapaljenja pluća uzrokovanog infekcijom novog koronavirusa. Upala pluća je zaliječena, a virusna infekcija prestala, što je potvrdio i negativni test, a zabilježeno je i zvaničnim ljekarskim nalazom. Oporavak je tekao u dobrom smjeru, ali nešto sporije nego inače, što je karakteristično za starije pacijente.
Mitropolitovo zdravstveno stanje se pogoršalo juče, 29. oktobra, kada je prilikom jutarnjeg kontrolnog pregleda primijećeno da on otežano diše uz bol u grudnom košu. Odmah su urađene sve analize. Snimak je pokazao da je uzrok otežanog disanja i bola pojava vazduha u sredogruđu ili pneumomediastinum, koji se često javlja u situacijama u kojima pacijent ima osjetljiva pluća zbog dužine trajanja upalnog procesa i koji su na kiseoničkoj terapiji duži period. Ta komplikacija je, na kraju, i uzrokovala ovakav ishod.
Rano jutros ga je u bolnici pričestio podgorički paroh protojerej Branko Vujačić, a sve vrijeme njegovog bolničkog liječenja je uz njega bio njegov kelejnik jeromonah Justin Mrenović, sabrat Cetinjskog manastira.
O njegovom upokojenju je obaviješten Sveti Arhijerejski Sinod Srpske Pravoslavne Crkve.
U međuvremenu, u bratskoj saglasnosti svih arhijereja sa jurisdikcijom u Crnoj Gori, riješeno je sljedeće:
Danas, 30. oktobra, u podne treba zvoniti na parohijskim i manastirskim hramovima, kao i nakon večernje službe u hramovima gdje se ona služi ili u 16 časova gdje se večernja služba ne služi redovno. Poslije večernjih službi treba održati pomen, a sveštenici da se obrate prigodnim besjedama.
Blaženopočivši Mitropolit će danas u toku dana biti prenijet na Cetinje i u Cetinjskom manastiru će sutradan, 31. oktobra, na praznik Svetog Petra Cetinjskog, u 9 časova biti služena sveta zaupokojna Liturgija. Istog dana u 13 časova biće svečani ispraćaj zemnih ostataka Mitropolita Amfilohija iz Cetinjskog manastira za Podgoricu, gdje će biti molitveno dočekane u 14 časova u sabornom hramu Hristovog Vaskrsenja u Podgorici. U Hramu će biti sve do nedjelje, 1. novembra, kada će se služiti sveta arhijerejska zaupokojna Liturgija, kojom će načalstvovati Njegova Svetost Patrijarh srpski Irinej sa više arhijereja naše Crkve i drugih pomjesnih Crkava. Nakon Liturgije će biti služeno opijelo i obavljena sahrana. Blaženopočivši Mitropolit Amfilohije, po sopstvenoj želji, biće sahranjen u kripti Sabornog hrama u Podgorici, u grobu koji je pripremljen za njegovog života.
U subotu, na Lučindan, 31. oktobra, treba opet oglasiti zvona sa parohijskih i manastirskih hramova, i to: poslije Liturgije (gdje se ona služi ili u 10 časova, gdje se ne služi), u podne i poslije večernje službe (ako se ne služi, onda u 16 časova). Nakon večernjih službi opet treba održati pomen, a sveštenici da se obrate prigodnim besjedama.
U nedelju, 1. novembra, u svim gradovima i manastirima gdje je to moguće biće služena sveta zaupokojna Liturgija sa početkom u 9 časova, nakon koje bi bio održan pomen novoprestavljenom Mitropolitu, kako bi svi koji su u nemogućnosti da fizički prisustvuju i na ovaj način uzeli molitvenog učešća u opijelu i sahrani našeg počivšeg Vladike.
Obavještavamo da će sve do sahrane mitropolita Amfilohija narod u molitvenom mimohodu moći da se pokloni njegovom odru. U danima poslije sahrane svakodnevno će se služiti sveta Liturgija i pomeni u hramovima, a vjerni narod će moći u kripti Sabornog hrama Hristovog Vaskrsenja da se pokloni Mitropolitovom grobu.
Od državnih organa očekujemo njihov doprinos kako bi se dostojno ispratio jedan od najuglednijih arhijereja ove drevne svetosavske zetske i crnogorske episkopije, kao i čitavog hrišćanskog svijeta. Svjesni cjelokupne zdravstvene situacije, ali i ogromnog poštovanja koje je novoprestavljeni Mitropolit uživao, apelujemo na sve učesnike ispraćaja da se pridržavaju svih propisanih zdravstvenih mjera, ponašajući se po mudrosti Marka Miljanova, junaštvom braneći sebe od drugih, a čojstvom braneći i čuvajući druge od sebe.
Neka je vječan spomen našem nezaboravnom Vladici i Arhipastiru!
Životopis Mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija (1938-2020) ARHIEPISKOP CETINJSKI, MITROPOLIT CRNOGORSKO-PRIMORSKI I EGZARH SVETOG TRONA PEĆKOG AMFILOHIJE
Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije Radović je rođen na Božić 7. januara 1938. godine u Barama Radovića u Donjoj Morači, od oca Ćira i majke Mileve, rođene Bakić. Svjetovno ime mu je bilo Risto. Potomak je po srodstvu vojvode Mine Radovića, jednog od prvih plemenskih kapetana crnogorskih, koji je prisajedinio Moraču Crnoj Gori 1820. godine.
Budući mitropolit je proveo djetinjstvo u patrijarhalnoj porodici, koja je ostala vjerna Pravoslavlju i zavjetima predaka u teškim posljeratnim vremenima narastajućeg ateizma pod komunističkom vlašću. Osnovnu školu je završio u manastiru Morači, a Bogosloviju Sv. Save u Rakovici u Beogradu. Diplomirao je na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu 1962. godine. Uporedo sa Bogoslovskim fakultetom, studirao je klasičnu filologiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu.
Veliki uticaj na duhovno uzrastanje Mitropolita Amfilohija izvršili su Prepodobni otac Justin Popović, veliki bogoslov i duhovnik naše Crkve, i svetogorski starac Pajsije.
Poslije završenog fakulteta, postdiplomske studije nastavlja u Bernu i Rimu, gdje je magistrirao na Istočnom pontifikalnom institutu (1965). Odatle odlazi u Pravoslavnu Crkvu Grčke, gdje boravi sedam godina i gdje prima angelski obraz i sveštenički čin. U tom periodu, u Atini je odbranio doktorat o Sv. Grigoriju Palami, koji je privukao pažnju ondašnje evropske teološke javnosti. Poslije godinu dana provedenih na Svetoj Gori, odlazi za profesora na Pravoslavni institut Sv. Sergija u Parizu, a od 1976. godine postaje docent, pa redovni profesor na Bogoslovskom fakultetu Sv. Jovana Bogoslova u Beogradu (kasnije Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta Univerziteta u Beogradu), na katedri za Pravoslavnu pedagogiju (katihetiku) sa metodikom nastave. U dva mandata bio je i dekan fakulteta. Doktorat honoris causa Moskovske duhovne akademije primio je 2003. godine, Instituta teologije Beloruskog državnog univerziteta u Minsku 2008. godine, Pravoslavnog teološkog instituta Sv. Sergija u Parizu 2012. i Sankt-peterburške duhovne akademije 2014. godine. Odlukom Nacionalnog komiteta društvenih nagrada Ruske Federacije 2001. godine odlikovan je i Ordenom Lomonosova, koji mu je uručen na svečanosti u Kremlju u prisustvu oko 4.000 uglednih zvanica. Za počasnog člana Slovenske akademije književnosti i umjetnosti izabran je 2015. godine. Govori grčki, ruski, italijanski, njemački i francuski jezik. Koristi u naučnom radu starogrčki, latinski i crkvenoslovenski.
Sveti arhijerejski sabor Srpske Pravoslavne Crkve izabrao ga je maja 1985. godine za Episkopa banatskog. Hirotonisao ga je 16. juna 1985. godine u beogradskoj Sabornoj crkvi Patrijarh srpski German uz sasluženje: Mitropolita crnogorsko-primorskog Danila, Episkopa bačkog Nikanora, braničevskog Hrizostoma, žičkog Stefana, šumadijskog Save, dalmatinskog Nikolaja, timočkog Milutina, zvorničko-tuzlanskog Vasilija, australijsko-novozelandskog Vasilija, banjalučkog Jefrema i mačvanskog Danila. Među njima bio je i Mitropolit kefalonijski Prokopije, koji je ga je svojevremeno u Grčkoj zamonašio, a potom i proizveo u arhimandrita. Ustoličen je u Vršcu 21. jula 1985. godine.
Odlukom Svetog arhijerejskog sabora SPC Episkop banatski Amfilohije je decembra 1990. godine izabran za Mitropolita crnogorsko-primorskog sa sjedištem na Cetinju. Svečano ustoličenje za Mitropolita crnogorsko-primorskog, zetsko-brdskog i skenderijskog izvršio je Patrijarh srpski Pavle sa episkopima 30. decembra 1990. godine u Cetinjskom manastiru.
Mitropolit Amfilohije je nosilac drevnih titula: Egzarh Sveštenog trona pećkog, kao i Arhiepiskop cetinjski.
Mitropolit Amfilohije je član Svetog Arhijerejskog Sinoda SPC u više saziva. Predsjedavao je tim tijelom i bio zamjenik oboljelog blaženopočivšeg Patrijarha srpskog Pavla od kraja 2007. godine do njegovog upokojenja, kao i mjestobljustitelj Patrijaraškog trona od upokojenja Patrijarha Pavla, 16. novembra 2009. do izbora Patrijarha srpskog Irineja 22. januara 2010. godine. Administrirao je Eparhijom raško-prizrenskom od maja 2010. godine do ustoličenja Episkopa raško-prizrenskog i kosovsko-metohijskog Teodosija, krajem decembra iste godine. Administrirao je Eparhijom buenosaireskom i južno-centralnoameričkom (koja je ustanovljena na njegov predlog) od njenog osnivanja u maju 2011. do 2018. godine.
Poslije dugogodišnjeg protivljenja komunističke vlasti, Mitropolit Amfilohije je ustoličen u Cetinjski tron u vrlo teško vrijeme po Mitropoliju crnogorsko-primorsku i uopšte Pravoslavlje u Crnoj Gori. Pedeset godina komunističke vladavine ostavilo je duhovnu pustoš. Većina crkava i manastira bila je zapuštena. Mitropolija je imala mali broj sveštenika. Poslije primanja Svetog trona Cetinjske mitropolije od časnog starca Mitropolita Danila Dajkovića, koji ga je u teškim vremenima čuvao i sačuvao, trebalo je krenuti gotovo iznova – obnoviti crkve i manastire, postaviti sveštenike, vratiti ljude izvornim duhovnim vrijednostima. To nije bilo nimalo lako, jer se pet decenija indoktrinacije u Crnoj Gori nije moglo tek tako ispraviti. Na temeljima komunističke, u suštini anticrnogorske i antisrpske doktrine, u višestranačkom životu Crne Gore, javile su se razne duhovne devijacije. Svjestan uloge koju je Mitropolija crnogorsko-primorska imala u prošlosti, kao temelj duhovnog i državotvornog bića Crne Gore, iako je bio osporavan i izlagan raznim podmetanjima od strane komunističke vlasti i njihovih ideoloških nasljednika i prije nego je stupio na Cetinjsku katedru, Mitropolit Amfilohije je od samog ustoličenja krenuo u sveukupnu obnovu života Pravoslavne Crkve u Crnoj Gori.
Uz pomoć sveštenstva i naroda, podstakao je obnovu, kao i podizanje novih crkava i manastira. Velika obnova je uslijedila nakon vraćanja naroda Crne Gore Pravoslavnoj Crkvi početkom devedesetih godina XX vijeka. I obični laik je mogao primijetiti širom Crne Gore graditeljski zanos na obnovi, sanaciji, rekonstrukciji i izgradnji manastira, hramova i drugih crkvenih objekata. Od mora do gora, vaskrsavao je oltar do oltara.
Na predlog Mitropolita Amfilohija, Sveti Arhijerejski Sabor SPC obnovio je (2000) drevnu svetosavsku Eparhiju budimljansku (za vrijeme knjaza i kralja Nikole (1879) zvala se Zahumsko-raška, a poslije Drugog svjetskog rata (1947–1956) Budimljansko-polimska, pod nazivom Eparhija budimljansko-nikšićka na čelu sa Episkopom Joanikijem Mićovićem.
Od velikog je značaja bila obnova, poslije više od 150 godina, zapustjelog znamenitog manastira Podmaine u Budvi. Započeta je i obnova manastira Stanjevića, stogodišnjeg središta Crne Gore u doba Petrovića, kao i prvog sjedišta Zetske mitropolije – manastira Sv. arhangela na Prevlaci kod Tivta. Oživjeli su dugo vremena zapustjeli manastiri: Gornji Brčeli, Starčeva Gorica na Skadarskom jezeru, Duga, Bijela, Podmalinsko, dvjesta godina ugašeni manastir Sv. Nikole na Obodu, Komski manastir, manastir Vranjina, manastir Ćelija Dobrska u Dobrskom selu kod Cetinja; obnovljeni su manastir Dajbabe, manastir Ždrebaonik, manastir Župa Nikšićka i dr.
Ova sveukupna obnova je kulminirala toržestvenim osvećenjem Sabornog hrama Hristovog Vaskrsenja u Podgorici, 7. oktobra 2013. godine, u kojem su učestvovali Patrijarsi i predstavnici svih pomjesnih Crkava na čelu sa Patrijarhom vaseljenskim Vartolomejem, moskovskim Kirilom i srpskim Irinejem, a prisustvovali su i predstavnici drugih hrišćanskih crkava, kao i nehrišćanskih vjerskih zajednica. Izgradnja ovog hrama bio je jedan je od osnovnih zadataka Mitropolije crnogorsko-primorske dvije decenije. Ne manje važan poduhvat je i izgradnja Hrama Svetog Jovana Vladimira u Baru, koji je kršten i miropomazan svetom rukom Patrijarha jerusalimskog Teofila III, našeg srpskog Patrijarha Irineja i drugih episkopa Crkve Božje. Saborni hramovi u Podgorici i u Baru, po mišljenju stručnjaka predstavljaju najimpresivnije objekte te vrste u Crnoj Gori, a i šire.
Od dolaska na Cetinjsku katedru Mitropolit Amfilohije je zahtjevao od nadležnih vlasti ispunjenje njihove obaveze – obnovu crkve Sv. Petra Cetinjskog na Lovćenu, najstarijeg hrama njemu posvećenog, saglasno posljednjoj volji i zavještanju njegovog sinovca, Sv. Petra II Petrovića Njegoša. Predlagao je da ta crkva – ako je i nije moguće podići na istom mjestu na kojem je Njegoš svojom rukom položio kamen temeljac i na kojem je ona bila sagrađena, a potom i obnovljena 1925. godine – bude podignuta u neposrednoj blizini postojećeg mauzoleja na vrhu Lovćena, da bude iste veličine kao izvorna Njegoševa zadužbina iz 1846. godine, bez kasnije (1925) dograđene ograde. Do danas nadležna vlast, nasljednik one koja je srušila crkvu 1972, nije izašla u susret ovim zahtjevima Mitropolita Amfilohija.
U ljetopisu „Obnova i gradnja manastira i hramova u Crnoj Gori 1990–2010“ (Cetinje, 2010), koji je izdat povodom dvadesetpetogodišnjice arhijerejske službe Mitropolita Amfilohija (1985–2010) i dvadesetogodišnjice njegovog služenja (1990–2010) na Tronu cetinjskom, dat je precizan podatak da je u tih 20 godina sanirano, rekonstruisano i izgrađeno 569 crkvenih objekata. Do danas se taj broj povećao na 652 crkvena zdanja.
Na osnovu nespornih činjenica možemo zaključiti da vrijeme od kada se na tronu Sv. Petra Cetinjskog nalazi Mitropolit Amfilohije – uz nemanjićku epohu u nekadašnjoj Zeti i epohu Mitropolita Mitrofana Bana i kralja Nikole (i u knjaževini i kraljevini Crnoj Gori) – predstavlja najznačajniju graditeljsku epohu u istoriji ovih prostora. Hramovi su obnavljani i u posljeratnim vremenima, u periodu komunističke vlasti, ali kao spomenici kulture, a ne kao mjesta sabiranja i duhovnog preporoda naroda. Ova posljednja obnova hramova nije bila obnova samo spomenika kulture, već centara duhovnog života, stoga je veoma brzo dala bogate plodove. Drugim riječima, kraj XX i početak XXI vijeka jedan je od zlatnih perioda crkvenog graditeljstva i sveukupne obnove Mitropolije crnogorsko-primorske.
Svojevrsno čudo, nezabilježeno u istoriji ovih prostora, predstavlja obnova monaštva i sveštenstva. Iz dana u dan povećavao se broj sveštenika i monaha, a prioritet u tome se davao obnovi sveštenstva, iz jednostavnog razloga – u ratnom i posljeratnom vremenu, kada je došla do snažnog izraza antihrišćanska destruktivnost nezapamćena u istoriji Crne Gore, postradalo je preko stotinu sveštenika, tj. skoro dvije trećine predratnog sveštenstva Mitropolije crnogorsko-primorske, na čelu sa Sveštenomučenikom Mitropolitom Joanikijem Lipovcem. Obnovi sveštenstva je poklonjena velika pažnja sa ciljem da, kao nekada, ne bude u Crnoj Gori ni jednog manjeg mjesta niti većeg sela u kojem bi bio hram bez paroha.
Po dolasku na Cetinjsku katedru, mitropolit Amfilohije, u želji da se obnovi prosvetno-duhovna misija koju je u istoriji Crne Gore imala Mitropolija crnogorsko-primorska, pokreće pitanje obnove rada Bogoslovije, ukinute od strane komunista 1945. godine. Najstarija, i po mišljenju mnogih najbolja prosvetna institucija u istoriji Crne Gore obnovila je rad u septembru 1992. g, i ubrzo postala rasadnik svešteničkog kadra i jedan od temelja duhovnog preporoda ovih prostora, a i šire.
Ubrzo po dolasku u Crnu Goru, Mitropolit Amfilohije je na Cetinju osnovao Izdavačko-informativnu ustanovu „Svetigora“. Uoči Božića 1992. g. je izašao i prvi broj časopisa „Svetigora“, u kome je Mitropolit objasnio ciljeve, zadatke i razloge pokretanja ovog glasila. Danas u Crnoj Gori, a vjerovatno ni u širem okruženju, sasvim sigurno ne postoji izdavač koji bi se po broju naslova mogao upoređivati sa „Svetigorom“. Prije svega riječ o knjigama srpskih, ruskih, grčkih, francuskih i američkih bogoslova i filosofa; potom su tu knjige svetootačkih pouka i duhovnih iskustva svetih ljudi – staraca, pretežno Rusa i Grka; zatim knjige iz nacionalne prošlosti i kulture, sabrana djela Svetog Petra Cetinjskog, vladike Petra II Petrovića Njegoša, kralja Nikole, više knjiga o Svetom Vasiliju Ostroškom… U okviru IIU „Svetigora“ od 1998. g. funkcioniše i Radio Svetigora. Osnivanje ovog elektronskog medija bilo je posebno važno za misiju Pravoslavne Crkve u Crnoj Gori. Pored Radija osnovana je Svetigora–pres – informativni portal MCP, koja objektivno izvještava o svemu onome što se dešava u Mitropoliji, u pomjesnoj Crkvi, kao i u hrišćanskom svijetu uopšte.
U službi duhovno-prosvetne misije, Mitropolit Amfilohije je pokrenuo osnivanje velikog broja crkvenih horova, duhovnih centara i knjižara. Dragocjenu humanitarnu misiju obavljaju Kola srpskih sestara, kao i narodne kuhinje pri Mitropoliji na Cetinju i pri Sabornom hramu u Podgorici. Obnovljen je rad crkvenih opština u svim gradovima, gdje su uključeni ugledni i stručni vjerujući ljudi, što je veoma važno za život Mitropolije.
Za vrijeme Mitropolita Amfilohija po prvi put u istoriji Crne Gore, Mitropoliju crnogorsko-primorsku posjetili su Patrijarsi i predstavnici svih Pomjesnih Crkava pravoslavne vaseljene: Patrijarh vaseljenski Vartolomej, Patrijarh moskovski i sve Rusije Aleksej II, Patrijarh moskovski i sve Rusije Kiril, Papa i Patrijarh aleksandrijski i sve Afrike Petar VII, Arhiepiskop Nove Justinijane i svega Kipra Hrizostom II, Arhiepiskop atinski i sve Jelade Hristodul, Arhiepiskop atinski i sve Jelade Jeronim, Arhiepiskop Tirane i sve Albanije Anastasije, Mitropolit Pravoslavne Crkve Čeških zemalja i Slovačke Hristofor, Mitropolit varšavski i cijele Poljske Sava, mnogobrojni mitropoliti i episkopi Aleksandrijske, Antiohijske, Jerusalimske, Moskovske, Gruzijske, Bugarske, Rumunske Patrijaršije i drugih Pomjesnih Pravoslavnih Crkava, kao i drugih hrišćanskih crkava i vjerskih zajednica. Ovo dovoljno govori o velikom poštovanju koje svi oni imaju prema Mitropolitu Amfilohiju i Mitropoliji crnogorsko-primorskoj.
Mitropolit Amfilohije predstavljao je Srpsku Pravoslavnu Crkvu u inostranstvu raznim prigodama i na mnogim značajnim svepravoslavnim i hrišćanskim susretima kao što su Predsaborska svepravoslavna konferencija u Šambeziju (2009), Sabranje predstojatelja Pravoslavnih Crkava (u svojstvu zamjenika Patrijarha 2009. i kao član delegacije SPC na čelu sa patrijarhom Irinejem 2014); na brojnim domaćim i međunarodnim skupovima, na sahranama Patrijarha ruskog Aleksija II, Patrijarha bugarskog Maksima, Arhiepiskopa jeladskog Hristodula, na ustoličenju Patrijarha ruskog Kirila, na inauguraciji pape rimskog Franciska u Vatikanu. Do proglašenja nezavisnosti Crne Gore bio je predsjednik Pokroviteljskog savjeta za Srbiju i Crnu Goru Međunarodnog društvenog fonda jedinstva pravoslavnih naroda, a danas je predsjednik Pokroviteljskog savjeta za Crnu Goru istog Fonda. Predsjednik je Komisije za razgovor sa Makedonskom pravoslavnom crkvom i predsjednik Komisije Svetog Arhijerejskog Sabora za reviziju Ustava SPC, kao i Komisije SA Sabora za unaprijeđenje crkvene prosvjete i dr.
Prvi put u istoriji Crne Gore je 1993. godine održan na njenom tlu vanredni Arhijerejski Sabor SPC – na Cetinju i u manastiru Ostrogu.
Mitropolit dr Amfilohije se pored teologije i filosofije bavi i esejistikom, prevodilaštvom i poezijom. Do danas je objavio sljedeća djela:
„Tajna Svete Trojice po učenju Sv. Grigorija Palame“, studija na grčkom, 1973. (doktorska disertacija); „Smisao Liturgije“, studija na grčkom, 1974; „Sinaiti i njihov značaj u Srbiji XIV vijeka“, studija, 1981; „Filokalijski pokret XVIII i početkom XIX vijeka“, studija na grčkom, 1982; „Duhovni smisao Hrama Svetoga Save na Vračaru“, Vršac, 1989; „Prepodobni Rafailo Banatski“, Vršac, 1988; „Vraćanje duše u čistotu“, Podgorica, 1992; „Nema ljepše vjere od hrišćanske – pravoslavna vjeronauka“; „Uvod u pravoslavnu filosofiju vaspitanja“; „Sveti Sava i Svetosavski zavjet“; „Osnovi pravoslavnog vaspitanja“, Vrnjačka Banja, 1993; „Svetosavsko prosvetno predanje i prosvećenost Dositeja Obradovića“, Vrnjačka Banja, 1994; zbirka pjesama „U Jagnjetu je spas“, 1996; „Istorijski presjek tumačenja Starog Zavjeta“, Nikšić, 1996; „Tajna Svete Trojice po učenju Sv. Grigorija Palame“ (doktorska disertacija), prevod Ep. Atanasije Jevtić, manastir Ostrog, 2006; „Božić zagrljaj Boga i čovjeka“; „Vaskrs – dar života vječnoga“; „U početku bijaše Slovo“; „Časni krst Hristov i Kosovski zavjet“; „Kosovo je glava Lazareva“; „Tajna Hrista i tajna svijeta“; „Liturgija i podvižništvo“; „Sa izvora vode žive“ I i II; „Ljetopis novog kosovskog raspeća“ I i II; „Razgovori od duhovnom životu, Crkvi i društvu“ I i II; „Tajna Svete Trojice“; „Bogoslovska slova“ I; „Pomenik novog kosovskog stradanja“ (Dnevnički i drugi zapisi Mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija iz vremena početka NATO okupacije Stare Srbije – Kosova i Metohije 1999. i 2000. godine), Svetigora, Cetinje, 2011 – ovi dnevnici su 2014. godine izašli i na ruskom i engleskom jeziku, “Izabrana djela Mitropolita Amfilohija” u izdanju „Svetigore“ 2019. u kojima se Mitropolit Amfilohije nanovo otkriva preko onoga što je napisao, izgovorio, poručio i saopštio javnosti od svojih bogoslovskih dana, pa sve do danas.
U njegovom prevodu izašla su sljedeća djela: Episkop Nikolaj, „Kasijana“, roman sa srpskog na grčki, 1973; Justin Popović, „Žitije Svetog Simeona i Save“, sa srpskog na grčki, 1974; sa grčkog na srpski: „Starac Arsenije Kapadokijski“; Mitropolit pergamski Jovan Zizjulas, „Od maske do ličnosti“, 1993; „Premudrosti Solomonove“, 1995; „Knjiga Premudrosti Isusa sina Sirahova“, 2007; „Azbučni Otačnik“, objavljeno u djelovima u časopisima Jevanđeljski Neimar i Svetigora; „Sv. Grigorije Palama“, neke besjede objavljene u časopisu Banatski vesnik, brojne studije, besjede i eseji u „Svetigori“ i drugim listovima. U novom, cjelovitom prevodu Svetog Pisma Starog i Novog Zavjeta (Sveti arhijerejski sinod SPC, Beograd, 2011. i 2012) izašlo je u Mitropolitovom prevodu još osam knjiga (Knjiga Jestirina, Knjiga Jezdrina druga, Knjiga Judite, Knjiga Premudrosti Isusa sina Sirahova, Knjiga proroka Varuha, Knjiga Tovita i Poslanica Jeremijina) iz šireg biblijskog kanona, tzv. devterokanonske knjige, sa Knjigom proroka Danila i njenim devterokanonskim dodacima.
Mitropolit Amfilohije je član Udruženja književnika Srbije i Udruženja književnika Crne Gore, i dobitnik mnogih književnih nagrada. Takođe je, poput svojih prethodnika, Mitropolit Amfilohije je nosilac više odlikovanja i medalja.
Odlikovanja
Poput svojih prethodnika mitropolit Amfilohije je nosilac više odlikovanja. Raznim prigodama mitropolit Amfilohije je dobio razna odlikovanja a među njima i sljedeća:
Orden Njegoša prvog reda Republike Srpske (1994),
Orden Lomonosova Nacionalnog komiteta društvenih nagrada Ruske Federacije (2001),
Orden Svetog Aleksandra Nevskog prvog stepena Ruske Akademije za bezbjednost, odbranu i pravni poredak (2003),
Orden za vjeru i vjernost Fonda Andreja Prvozvanog i Centra nacionalne slave Rusije (2006),
Orden Svetog Kirila Turovskog Bjeloruske Pravoslavne Crkve (2008),
Orden Svetog ravnoapostolnog kneza Vladimira Ukrajinske Pravoslavne Crkve (2012),
Orden Svetog arhangela Mihaila Akademije nauka iz oblasti bezbjednosti iz Moskve (2013),
Orden u spomen na napore na dobro Svete Crkve povodom 1025-godišnjice krštenja Rusije Ruske Pravoslavne Crkve (2013),
Orden Svetog Georgija Velikomučenika i Pobjedonosca Eparhije budimljansko-nikšićke (2013),
Orden Kralja Petra Društva za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije do 1918. god. ( 2014),
Orden Svetog strastoterpca cara Nikolaja Romanova – Međunarodne nagrade „Slava Rusije” pod pokroviteljstvom Ruske zagranične Crkve (2014).
Mitropolit Amfilohije je raznim prigodama bivao odlikovan i medaljama, među kojima su i sljedeće:
Medalja Jerusalimske Patrijaršije povodom 2000 godina Hrišćanstva (2000)
Medalja dobročinstva povodom 50 godina od upokojenja kraljice Jelene Savojske (2002),
Medalja Jerusalimske Patrijaršije povodom 1500 g. osvećenja manastira Svetog Save Osvećenog (2002),
Medalja Sankt-peterburske pravoslavne duhovne akademije Svetoga apostola i evangeliste Jovana Bogoslova I stepena povodom 30-godina arhijerejske hirotonije i 25-godina služenja na katedri Mitropolije crnogorske i primorske (2015)
Spomenice – plakete
Među spomenicama – plaketama koje je mitropolit Amfilohije dobijao raznim prigodama su i sljedeće:
Spomenica povodom obilježavanja sedamsto godina (1296–1996) godina Svetog Grigorija Palame, arhiepiskopa solunskog
Spomenica Patrijarha konstantinopoljskog Vartolomeja 1991. G.
Spomenica Patrijarha jerusalimskog Teofila 2006. g.
Spomenica Patrijarha aleksandrijskog Petra VII
Spomenica Patrijarha moskovskog i sve Rusije Alekseja II 1999. g.
Spomenica Patrijarha moskovskog i sve Rusije Alekseja II 2004. g.
Spomenica povodom obilježavanja 1500 godina (502–2002) manastira Svetog Save Osvećenog
Spomenica hiljadugodišnjeg jubileja (998–1998) manastira Prepodobnog Ksenofonta na Svetoj Gori
Spomenica povodom obilježavanja 2000 godina Hrišćanstva
Spomenica povodom obilježavanja 1000 godina Svetog Vladimira
Spomenica povodom obilježavanja 10 godina (1996–2006) Mitropolije buenosajreske i južnoameričke
Spomenica povodom osvećenja obnovljene crkve Svetog Nikole u Bratešićima u Gornjem Grblju 2009. g.
Spomenica povodom obilježavanja 200 godina Puškina
Spomenica povodom obilježavanja 200 godina Ljermontova
Spomenica povodom obilježavanja 15 godina (1990–2005) Republike Litvanije
Spomenica povodom obilježavanja 5 godina (1992–1997) Republike Srpske
Oktobarska spomenica 1991. stvaraocu Republike Srpske 2015. g.
Spomenica Ruske DUME
Spomenica povodom obilježavanja 375 godina Krasnojarska u Sibiru, Rusija
Spomenica povodom obilježavanja 200 godina Novočerkaksa, Rusija
Spomenica opštine Vergina, Grčka
Spomenica Društva za čuvanje spomenika i negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije do 1918. godine
Spomenica povodom 175 godina (1839–2014) Srpskog pjevačkog društva Jedinstvo iz Kotora
Počasna akademska zvanja
Dr Amfilohije Radović je počasni doktor više duhovnih akademija i teološkog instituta. Počasne doktorate HONORIS CAUSA primio je kako slijedi:
Doktorat honoris causa Moskovske duhovne akademije 2003. godine,
Doktorat honoris causa Instituta teologije Beloruskog državnog univerziteta u Minsku 2008. Godine,
Doktorat honoris causa Pravoslavnog teološkog instituta Sv. Sergija u Parizu 2012.godine i
Doktorat honoris causa Sankt-peterburške duhovne akademije 2014.godine.
Pored počasnih doktorata HONORIS CAUSA dr Amfilohije Radović izabran je i za počasnog člana Slovenske akademije književnosti i umjetnosti u u bugarskom gradu Varna 2015. godine.
U svom bogatom stvaralačkom opusu, koji broji preko hiljadu bibliografskih jedinica, Mitropolit Amfilohije Radović napisao je i objavio veliki broj monografskih publikacija. Svoju prvu knjigu napisao je na grčkom jeziku iz oblasti pravoslavne dogmatike i pravoslavne pnevmatologije „Ο Τριαδολογικος χαρακτηρ της Ορθοδοξου Πνευματολογιας“, objavljena je u Atini 1971. Iz istorije Pravoslavne Crkve mitropolit Amfilohije objavio je studiju „Pravoslavna Crkva i njen istorijski i duhovni život“ (Beograd, 1975). Knjiga „Tumačenje Starog Zaveta kroz vekove: kratka istorija starozavetne egzegeze“ objavljena mu je u Beogradu 1979. godine. U koautorstvu sa Danilom Krstićem Amfilohije Radović je objavio studiju iz pravoslavnog katihizisa „Nema lepše vere od hrišćanske“, Beograd, 1982. Knjiga je je doživjela nekoliko izdanja na srpskom jeziku (Manastir Hilandar – Vršac 1988; Manastir Hilandar, 1994; Linc, 2000; Beograd, 2003; Beograd, 2005; Cetinje, 2009), na njemačkom (Berlin, 2000), na francuskom (Beograd, 2007; Beograd, 2008) i engleskom jeziku (Alhambra 2015). Iz oblasti istorije Srpske Pravoslavne Crkve objavio je knjigu „Srbi i njihova Crkva kroz vekove“ i knjigu „Duhovni smisao hrama Svetog Save na Vračaru“ koja je imala više izdanja (Beograd, 1983; Vršac, 1989; Beograd, 2003). U koautorstvu sa filozofom Nikolom Miloševićem objavio je knjigu „Dijalog o Dostojevskom“ (Beograd, 1983). Amfilohije Radović je na grčkom jeziku objavio studiju o Filokalijskom preporodu „Η Φιλοκαλικη Αναγέννησι του XVIII και XIX αι. και οι Πνευματικοί Καρποί της“, Αθληναι 1984. Besjede i razgovori mitropolita Amfilohija Radovića objedinjeni su u knjizi „Vraćanje duše u čistotu: besjede, razgovori, pogledi“ koja je imala više izdanja (Nikšić – Podgorica – Priština, 1992; Novi Beograd, 2002; Beograd – Podgorica, 2013). Mitropolitova knjiga iz oblasti hrišćanskog vaspitanja „Osnovi pravoslavnog vaspitanja“, koja je korišćena kao udžbenik, izašla je u više izdanja (Vrnjačka Banja, 1993; Cetinje, 2002; Beograd, 2006). Mitropolit je napisao o velikanu srpskog prosvetiteljstva Dositeju Obradoviću (1742–1811) studiju „Svetosavsko prosvetno predanje i prosvećenost Dositeja Obradovića“ (Vrnjačka Banja, 1994). Zbirka poezije mitropolita Amfilohija Radovića „U Jagnjetu je spas“ doživjela je nekolika izdanja (Podgorica, 1996; Podgorica, 2000; Beograd, 2004; Cetinje, 2009). Knjiga „Kaži mi riječ spasenja“ (Gradiška, 1997) predstavlja predavanje dr Amfilohija Radovića na skupu „Savremena bogoslovska misao“, održanom na manifestaciji „Dani islamske knjige“ u oktobru 1990. godine u Sarajevu. U koautorstvu sa Justinom Popovićem i Atanasijem Jevtićem objavio je „Cъrkva, pravoslavie, evharistiя: kratka antologiя na sъvremennoto srъbsko bogoslovie“ (Sofiя, 1999). Mitropolit je objavio i monografiju „Hram Hristovog Vaskrsenja u Podgorici“ (Podgorica, 1999?). Knjiga „Cetinjski istočnik“ objavljena mu je 2002. godine u Beogradu. Razgovore koje je vodila Jelica Roćenović sa mitropolitom Amfilohijem objavljeni su u knjizi „Svi smo jedno u Hristu: razgovori sa mitropolitom Amfilohijem (Radovićem)“ u nekoliko izdanja (Cetinje, 2002; Beograd, 2005; Beograd, 2012) i pod naslovom „Razgovori o duhovnom životu, Crkvi i društvu“ (knj. 1, Cetinje, 2011; knj. 2, Cetinje, 2012). Naučnu studiju „Istorija tumačenja Starog zavjeta; Premudrosti Solomonove“ mitropolit Amfilohije objavio je 2002. godine u Nikšiću. Manastir Ostrog je 2006. godine objavio doktorsku disertaciju Amfilohija Radovića odbranjenu na Teološkom fakultetu Atinskog univerziteta na temu „Tajna Svete Trojice po Svetom Grigoriju Palami“, koja je ponovo objavljena 2012. na Cetinju. Iz oblasti pravoslavne filozofije religije objavio je knjigu „Uvod u pravoslavnu filosofiju vaspitanja“ (Cetinje, 2009). Na biblijsku temu objavio je naučnu monografiju „Istorijski presjek tumačenja Staroga zavjeta“. O tvorcu Srpske Pravoslavne Crkve Savi Nemanjiću mitropolit Amfilohije je objavio knjigu „Sveti Sava i svetosavski zavjet: studije, eseji, besjede“ (Cetinje, 2009). Knjiga „Svetlost Hristova prosvećuje sve“ objavljena mu je 2009. godine (Beograd – Manastir Hilandar). Praznične poruke, besjede i razgovori mitropolita Amfilohija objedinjeni su u knjigama: „Božićni zagrljaj Boga i čovjeka: praznične poruke, besjede i razgovori“ (Cetinje, 2010); „Vaskrs dar života vječnoga: praznične poruke, besjede i razgovori“ (Cetinje, 2010); „Veliča duša moja Gospoda: besjede na Bogorodične praznike (Cetinje, 2015). Knjiga „U početku bijaše Slovo“ objavljena mu je 2010. godine na Cetinju. Na temu Kosovske bitke, srpskog kneza Lazara Hrebeljanovića i najnovije golgote srpskog naroda na Kosovu Mitropolit Amfilohije napisao je knjige: „Časni krst Hristov i kosovski zavjet: predavanja, eseji i besjede o Kosovskom zavjetu“ (Cetinje, 2010; Cetinje, 2011); „Kosovo je glava Lazareva: predavanja, eseji i besjede“ (Cetinje, 2010; Cetinje, 2011); „Ljetopis novog Kosovskog raspeća: dnevnički i drugi zapisi: mart–avgust 1999“ (knj. 1, Cetinje, 2011; knj. 2, Cetinje, 2012); „Chronicles of the Renewed Crucifixion of Kosovo“ (Cetinje, 2014); „Letopisь novogo Kosovskogo raspяtiя: dnevnikovыe i drugie zapisi: marta 1999 – dekabrя 2000“ (Cetinje, 2014). Iz oblasti pravoslavnog asketizma mitropolit Amfilohije je napisao studiju: „Isihazam, osvajanje unutarnjih prostora – Sinaiti i njihov značaj u životu Srbije XIV i XV veka“ (Manastir Podmaine, 2010). Na teme iz Starog i Novog zavjeta objavljene su mu knjige: „Sa izvora vode žive: arhipastirske besjede na biblijske teme“ (knj. 1, Cetinje, 2011; knj. 2, Cetinje, 2012); „Tajna Hrista i tajna svijeta: eklisiološke studije, eseji, predavanja i besjede“ (Cetinje, 2011); „Liturgija i podvižništvo: studije, eseji, članci, prikazi i besjede“ (Cetinje, 2011). Sa temama iz bogoslovlja objavljena mu je knjiga „Bogoslovska slova: studije i eseji, predavanja i zapisi“ (Cetinje, 2012). U čast jubileja 1700-godišnjice Milanskog edikta izašla mu je knjiga „Saberimo se oko Sabornog hrama Hristovog Vaskrsenja: u spomen 1700-godišnjice Milanskog edikta (313–2013) i osvećenja Sabornog hrama Hristovog Vaskrsenja u Podgorici“ (Cetinje, 2013). U koautorstvu sa monahinjom Amfilohijom Dragojević napisao je knjigu „Podvižnice Hristove ljubavi: žensko monaštvo u istoriji Crkve sa posebnim osvrtom na podvižnice Hristove ljubavi kod pravoslavnih Srba: pouke prepodobnih matera i podvižnica“ (Cetinje – Berane, 2009). Mitropolit Amfilohije Radović pisao je i o crnogorskom vladici Petru II Petroviću Njegošu „Sveti Petar II Cetinjski pustinjak i Lovćenski tajnovidac“ (Cetinje, 2015).
Komentara: 0