Botanička bašta u Kragujevcu

Kratak istorijat Botaničke bašte u Kragujevcu

Vlada SR Jugoslavije, u okviru programa zaštite biodiverziteta, donela je 1993. godine Rezoluciju o očuvanju biodiverziteta u našoj zemlji. Jedna od važnih mera ove Rezolucije predviđala je i formiranje botaničkih bašti. Kao rezultat saradnje resornog ministarstva i lokalne samouprave, u Kragujevcu je osnovana Botanička bašta.

Botanička bašta je kao posebna organizaciona celina Instituta za biologiju i ekologiju Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Kragujevcu svečano otvorena 8. septembra 1997. godine. Područje Botaničke bašte u Kragujevcu se nalazi u sklopu Spomen-parka "Kragujevački oktobar", zauzima prostor od 18,4 hektara i predstavlja najveću botaničku baštu na Balkanskom poluostrvu. Botanička bašta predstavlja i naučno-nastavnu bazu Prirodno-matematičkog fakulteta u Kragujevcu i veliku laboratoriju na otvorenom.

PRVI PRVI NA SKALI Ekologija Kragujevac Botanička bašta u Kragujevcu 2
Značaj Botaničke bašte u Kragujevcu

Botanička bašta u Kragujevcu ima višestruki značaj. Na prostoru Bašte kao naučno-nastavne baze odvijaju se aktivnosti naučnih radnika kojima se omogućava kontinuirano očuvanje biodiverziteta flore i faune Srbije. Bašta predstavlja i prostor za očuvanje genofonda autohtonih vrsta što ima veliki praktični značaj i u očuvanju ugroženih biljnih vrsta Srbije i Balkanskog poluostrava. Takođe, Bašta je i mesto aktivnosti edukacije u oblasti zaštite biodiverziteta i životne sredine, čime se podiže stepen ekološke kulture najšire populacije.

Kao naučno-nastavna baza i velika laboratorija na otvorenom, Bašta pruža velike mogućnosti za edukaciju i istraživanja. Za studente Prirodno-matematičkog fakulteta, Instituta za biologiju i ekologiju, Bašta je prostor gde se realizuje teorijska i praktična nastava, kao i naučni radovi iz oblasti poput morfologije, sistematike i fitogeografije biljaka, ekologije biljnih vrsta i zajednica, taksonomskih istraživanja biljaka, florističkih istraživanja Srbije, zaštite retkih i ugroženih biljnih vrsta flore Srbije, istraživanja indikatorske uloge biljaka, ali i životinja u detekciji stanja životne sredine i druga fundamentalna istraživanja iz oblasti biologije (Avramović i dr, 2007; Pavlović-Muratspahić i dr, 2010).

U Botaničkoj bašti, kao centru za očuvanje biljnog genofonda i zaštiti ugroženih biljnih vrsta, primenjuju se botanička istraživanja prvenstveno usmerena za konzervaciji vrsta u „in-situ“ i „ex-situ“ uslovima. Zaštita „in-situ“ podrazumeva očuvanje klimatogene zajednice hrastovog pojasa, odnosno šuma sladuna i cera (Quercetum frainetto - cerris Rudski 1949). Ova zajednica pokriva velike površine Srbije, pre svega Šumadiju, šireći se prema Bosni, Crnoj Gori, Makedoniji i Bugarskoj. Intezivnom antropogenom aktivnošću areal pomenutih hrastova na području naročito Šumadije je znatno smanjen tako da je uloga Botaničke bašte u očuvanju klimatogene zajednice ovog hrastovog pojasa dobila na izuzetnom značaju.

PRVI PRVI NA SKALI Ekologija Kragujevac Botanička bašta u Kragujevcu 4
Opšta, važna uloga botaničkih bašti je i u očuvanju i zaštiti ugroženih i zaštićenih biljnih vrsta sa određenog područja. Naučni radnici Instituta za biologiju i ekologiju rade na „ex-situ“ zaštiti biodiverziteta flore Srbije umnožavajući na terenu Botaničke bašte pojedine ugrožene, reliktne i endemične vrste. Njihovom reintrodukcijom na prirodna staništa obezbeđuje se opstanak vrsta na ugroženim lokalitetima. Istovremeno se unose i druge autohtone vrste (drvenaste, žbunaste, zeljaste, lekovite, medonosne, jestive, šumske voćkarice, dekorativne i dr), kako bi se obogatio fond autohtonih vrsta i one sačuvale za buduće generacije.

U Botaničkoj bašti u Kragujevcu posebna je pažnja posvećena zaštiti retkih, endemičnih i ugroženih taksona flore Srbije i Balkanskog poluostrva. Na prostoru Botaničke bašte gaje se i čuvaju reliktne i endemične vrste Balkanskog poluostrava, kao što su Picea omorika (Pančić) Purk, Pinus heldreichii H. Christ, Pinus peuce Griseb, Forsythia europaea Degen & Bald i dr.

PRVI PRVI NA SKALI Ekologija Kragujevac Botanička bašta u Kragujevcu 3
Na prostoru Bašte u organizacionom smislu formirano je nekoliko celina:

Izložbena celina (prilazni dekorativni deo, Školski biološki centar, dendrarijum, alpinetum, specijalne kolekcije i dr)
Administrativno-naučna celina (adaptirana postojeća zgrada – buduća Upravna zgrada i objekat u izgradnji za smeštaj laboratorija, herbarijuma, biblioteke)
Ekonomsko-proizvodna celina (rasadnik, plastenici, staklenik, organske bašte, tople leje)

Najvredniji deo Botaničke bašte predstavlja Izložbeni deo koji obuhvata veći broj tematskih celina i zona sa različitim biljnim vrstama. Specifične i posebne tematske celine su: florne zone Azije, Evrope i Balkana; kamenjar sa hazmofitnim i sukultentnim biljkama; zona šumskih voćkarica (mukinja, jarebica, divlja trešnja, divlja jabuka i dr); dendrarijum; zeleni lavirint reliktnim i endemičnim vrstama (Pančićeva omorika, kalina, jorgovan, lovor-višnja, forzicija, grab, hibiskus), deo sa lekovitim i začinskim biljkama; Školski biološki centra sa sadržajima prilagođenim za decu predškolskog i školskog uzrasta; deo sa oglednim baštama i toplim lejama; glisteljak za proizvodnju organskog đubriva; mini staklenik; kutak za šumsku pedagogiju; kutak za životinje, mali vodeni ekosistem i dr.

U Bašti insekti imaju svoje „hotele“, a veverice svoju ulicu i „barove za veverice“. Takođe, u Botaničkoj bašti možete uživati u knjigama jer su pod trešnjom i kraj bunara biblioteke na otvorenom sa velikim brojem knjiga posvećenim najmlađoj populaciji, ali i za one ozbiljnije sa stručnom literaturom. A ako se još uvek niste venčali tu je i kutak za venčanje. Rekli bismo - za svakog po nešto. Pa, dobrodošli!

PRVI PRVI NA SKALI Ekologija Kragujevac Botanička bašta u Kragujevcu 5
Literatura:

Avramović, S., Pavlović, D., Branković, S. (2007): Structure and dynamics of bush woods vegetation in Šumarice (Central Serbia). Kragujevac Journal of Science 29, 121-130.
Pavlović-Muratspahić, D., Stanković, M., Branković, S. (2010): Taxonomical analysis of ruderal flora (sensu stricto) in area of the city of Kragujevac. Kragujevac Journal of Science, 32: 101-108.

Foto-prilozi (15 stranica)

Kutak za venčanje i odmaranje
Luk za venčanje
Picea omorika (Pančić) Purk.
Biblioteka na otvorenom za najmlađe
Kutak za odmor
Ulaz u „Lavirint“
Kamenjar
Kamenjar sa hazmofitnim i sukulentnim biljnim vrstama
Kutak za ptice
Pravimo organsko đubrivo
Posadimo drvo za budućnost– deca Predškolske ustanove „Vrabac“
Put ka ulazu u „lavirint“
Stazama Botaničke bašte
„Hoteli za insekte“ sa polu i punim pansionom
Školski biološki centar u Botaničkoj bašti
Dendrarijum u Botaničkoj bašti
Biblioteka na otvorenom u Botaničkoj bašti (stručna literatura)
Ulaz u „lavirint“ u Botaničkoj bašti
Prostor za streličarstvo
Edukativne radionice
Rad na terenu – istražujemo biljni i životinjski svet

U narednoj objavi predstavljamo Novogodišnji bazar u Botaničkoj bašti...

Foto: Prviprvinaskali.com
Priredila prof. dr Snežana Branković sa kolegama
Obradio: Dejan Milošević

BOTANIČKA BAŠTA KRAGUJEVAC SAJT, FB STRANA, INSTAGRAM
EKOLOGIJA KRAGUJEVAC - EKOLUMNA

Dobitnici priznanja Zeleni list iz Kragujevca, Botanička bašta i udruženje PRVI PRVI NA SKALI započeli su saradnju u internet okruženju. Javnosti će predstavljati zajedničko stvaranje Ekolumne na sajtu Ekologija Kragujevac i na portalu udruženja.

UPOZNAJ PRIRODU DA BI JE VIŠE VOLEO