Zašto nema sela u popisima 1991-2022?

Najznačajnija razlika popisa u odnosu na druga statistička istraživanja jeste u tome što se popisom prikupljaju podaci do najnižeg teritorijalnog nivoa (naseljeno mesto, delovi naselja) i što pruža podatke o specifičnim grupama stanovništva – po polu, starosti, obrazovnoj strukturi, bračnom statusu, ekonomskoj aktivnosti i dr - piše u opisu Popisa 2022. godine na zvaničnoj internet prezentaciji na domenu popis2022.stat.gov.rs koji vodi Republički zavod za statistiku (RZS), finansiran od strane Evropske unije, kako je istaknuto na rubu početne stranice.

Iako na sajtu postoji polje za pretragu, pri pokušaju pronalaženja pojma "selo" ("sela") odgovor je: "Nema podataka za traženi termin za pretragu. Proverite da li je termin unet na odgovarajućem jeziku...".

Zašto nema sela u Popisu 2022, koji dokument je osnov za to, kada je usvojen pojam "naseljeno mesto", zašto je ta kategorija zamenila "selo" i koja bi procedura bila da se vrati pojam "selo", s obzirom da postoje Odbor za selo Srpske akademije nauka i umetnosti i Ministarstvo za brigu o selu, a selo administrativno ne postoji - pitanja su koja smo uputili RZS.

Iz Odseka za komunikaciju i informisanje ove institucije dobili smo sledeće odgovore:

- Odgovori na sva pitanja sadržani su u Zakonu o teritorijalnoj organizaciji Republike Srbije. Popisom se obuhvataju sva naseljena mesta, bez obzira da li se radi o gradskim, prigradskim ili seoskim naseljima (selima). Popisni podaci mogu se obraditi i objaviti po bilo kojoj klasifikaciji/tipologiji naseljenih mesta koja postoji ili koja bude usvojena u narednom periodu. Za poslednje pitanje nadležno je Ministarstvo za brigu o selu i Odbor za selo Srpske akademije nauka i umetnosti.

Navedenim zakonom (Član 2) uređeno je da teritorijalnu organizaciju Republike Srbije čine opštine, gradovi i grad Beograd kao teritorijalne jedinice i autonomne pokrajine kao oblik teritorijalne autonomije.

Naredni Član 3 "kaže" da teritoriju opštine, grada i grada Beograda čine naseljena mesta, odnosno područja katastarskih opština koja ulaze u sastav ovih jedinica lokalne samouprave. Granice jedinica lokalne samouprave utvrđene su granicama odgovarajućih katastarskih opština sa njene teritorije.

U Članu 4 piše, pored ostalog, da se nazivi opština i gradova, nazivi naseljenih mesta i katastarskih opština, kao i način njihove promene, utvrđuju su ovim zakonom.

Podsećamo, ranije smo dobili objašnjenje od prof. dr Miladina M. Ševarlića koji je autor, pored ostalog, Popisa poljoprivrede "Poljoprivredno zemljište u Republici Srbiji" 2012. godine.

- Gradovi i opštine su administrativno-političke kategorije i po rastućem redosledu imamo: mesne zajednice, opštine, gradove, okruge i pokrajine Republika Srbije. Međutim, kategorije naselja zaključno sa Popisom stanovništva, domaćinstava i stava iz 1981. godine imali smo tri kategorije naselja: gradska, seoska i mešovita, pojašnjava profesor.

Od Popisa iz 1991. godine imamo samo dve kategorije naselje.

- To su gradska naselja i ostala naselja - gde spadaju ranija seoska i mešovita naselja! To je učinjeno izmenom Metodologije Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u 1991. godini!

Ovaj dokument nas podseća da je Ukaz o proglašenju Zakona o popisu stanovništva, domaćinstava, stanova i poljoprivrednih domaćinstava u 1991. godini proglašen 17. januara 1990. godine. Potpisali su ga predsednik Skupštine SFRJ dr Slobodan Gligorijević i predsednik Predsedništva SFRJ dr Janez Drnovšek.

Usledio je i Ukaz o proglašenju Zakona o izmeni i dopuni Zakona o popisu stanovništva, domaćinstava, stanova i poljoprivrednih domaćinstava u 1991. godini, proglašen je 9. decembra iste 1990, a uz Gligorijevića potpis je stavio dr Borisav Jović, kao predsednik Predsedništva SFRJ.

Ševarlić je istakao jedan apsurd:

- U periodu. do 2020. godine postojala je samo jedna institucija u čijem nazivu je sadržana reč selo, a to je Odbor za selo Srpske akademije nauka i umetnosti. Od 2020. posle izbora 12. saziva Narodne skupštine Republike Srbije donet je Zakon o izmenama i dopunama zakona o Vladi i dopunjen je sa dva ministarstva za brigu - o selu i o porodici i demografiji.

Inače, Popis čiji je autor prof. Ševarlić istakao je još jedan problem koji prati sela, ali i gradove i opštine, a to je prehrambena održivost - osam od 25 oblasti u Srbiji nisu prehrambeno samoodržive, kao ni 45 od ukupno 164 opština, imajući u vidu kriterijum da je 20 ari obradive površine potrebno za prehrambenu odživosti jednog stranovnika.

D. M. M. - PPNS

IZ ARHIVE PPNS POPIS (1845) I MAPA (1846) AUSTRIJSKOG CARSTVA

Izvod iz pomenute legende: