Primedba udruženja PRVI PRVI NA SKALI povodom ’eksploatacije mineralnih sirovina’ u Nacrtu GUP ’Kragujevac 2030’

Nacrt Generalnog urbanističkog plana "Kragujevac 2030" sa Izveštajem o strateškoj proceni uticaja plana na životnu sredinu bio je dostupan javnosti do 4. januara.

Građani su mogli da dostave svoje primedbe do navedenog dana, a potom i da obrazlože svoje ideje na javnoj sednici Komisije za planove Skupštine grada održanoj 10. januara.

Očekujući službenu dokumentaciju iz Grada, nezvanično saznajemo da je priloga fizičkih i pravnih lica za izradu ovog strateškog dokumenta bilo toliko da sala 105 nije imala dovoljno mesta za sve zainteresovane da prisustvuju istovremeno.

Nakon uvida u nacrt GUP-a, udruženje PRVI PRVI NA SKALI dostavilo je blagovremeno svoju primedbu, a odnosila se na navođenje "eksploatacije mineralnih sirovina" u poglavlju 1.2.4. Dokumentacija od značaja za izradu GUP-a.

Iz uvida PPNS

Nakon opisa Prostornog razvoja turizma, u Nacrtu je navedeno: "Kragujevac pripada klasteru 4 Šumadijske planine i planiran je kao gradski turistički centar međunarodnog značaja".

U nastavku piše: "Zaštita i korišćenje prostora – Planirane promene strukture površina osnovnih namena prostora biće usmerene u pravcu:

zaustavljanja procesa degradacije zemljišta, nenamenskog korišćenja poljoprivrednog zemljišta i neracionalnog širenja građevinskog područja;
prilagođavanja namena prirodnim uslovima (pošumljavanje zemljišta zahvaćenog erozijom i degrtadiranih površina, ozelenjavanje infrastrukturnih koridora, vodotokova i akumulacija);
racionalnijeg korišćenja ranije zauzetog poljoprivrednog zemljišta i prestrukturiranje u kategoriji ostalih površina;
određenog prestrukturiranja u nameni prostora zbog izgradnje prioritetnih infrastrukturnih koridora (trajna promena namene), eksploatacije mineralnih sirovina (privremena promena namene), rekultivacije i remedijacije prostora".

Navedeno predstavlja izvod iz Prostornog plana Republike Srbije (2.5.8. Zaštita i korišćenje prostora Republike Srbije, 2.5.8.1. Namena prostora).

Pošto je reč o zaštiti prostora i uticaju na životnu sredinu, uputili smo primedbu na formulaciju poslednje (četvrte) stavke i predložili da se izostavi, tj. da se nacrtom, a kasnije i samimo GUP-om ne predvide "eksploatacije mineralnih sirovina" i "privremena promena namene".

ARHIVA PPNS UGOSTITELJI U KRAGUJEVCU PO ODLUCI GRADA UGRAĐUJI FILTERE NA BAZI AKTIVNOG UGLJA - DA LI JE TO DOVOLJNO ZA ČISTIJI VAZDUH?

Obrazloženje PPNS

U obrazloženju primedbe naveli smo najpre da će "zaštićen prostor usmeren u pravcu eksploatacije mineralnih sirovina", iako "privremene promene namene", da nosi posledice koje su navedene u brojnim domaćim studijama o proceni uticaja na životnu sredinu, a ogledaju se kroz zagađivanje tla, zauzimanje zemljišta, poremećaj ekosistema, transformacije predela, buku i drugo.

Istakli smo da osnov za svoju primedbu pronalazimo i u najnovijem radu Zajedničkog istraživačkog centra Evropske komisije (JRC EC) - Službe za nauku i znanje, koji je objavio Tehnički izveštaj, studiju u kojoj se poredi niz pitanja od uticaja na zdravlje zemljišta, uz razmatranje izrade Zakona o zdravlju zemljišta u okviru Strategije za zemljište do 2030. godine.

Rezultati ovog izveštaja su zasnovani na pregledu literature sa 139 izvora i bilateralnoj razmeni sa nacionalnim stručnjacima za zemljište u svim zemljama Zapadnog Balkana.

Rudarska industrija predstavlja glavni izvor zagađenja zemljišta u zemljama Zapadnog Balkana. Iz indikatora 5 "Zagađenje uključujući rizike po hranu" saznajemo da je na Zapadnom Balkanu prijavljeno ukupno 2.735 kontaminiranih lokacija, što je rezultat rudarskih i industrijskih aktivnosti i, u manjoj meri, poljoprivredne prakse.

Od tog broja, na teritoriji Republike Srbije, uključujući Kosovo i Metohiju, nalazi se 1.586+709 lokacija, ukupno 2.259 ili 83,9 odsto. Po površini to je 3.203,7kvm u Srbiji od ukupno 6.633,3 na Zapadnom Balkanu, preneli smo Gradu kroz primedbu.

Zagađenje zemljišta ugrožava hranu, vodu i kvalitet vazduha. Zagađivači ulaze u zemljište i raspršuju se kroz delove životne sredine, šteteći životnoj sredini i javnom zdravlju. Većina zagađivača tla potiče od industrijskih procesa i rudarstva, a potom lošeg upravljanja otpadom, neodržive poljoprivredne prakse, incidenata poput izlivanja hemikalija, nabrajaju autori Izveštaja.

Detaljnije: "RUDARSKA INDUSTRIJA JE GLAVNI IZVOR ZAGAĐENJA ZEMLJIŠTA NA ZAPADNOM BALKANU" - ZAJEDNIČKI ISTRAŽIVAČKI CENTAR EVROPSKE KOMISIJE

’Rudarska industrija je glavni izvor zagađenja zemljišta na Zapadnom Balkanu’ - Zajednički istraživački centar Evropske komisije
U primedbi PPNS dalje piše da u okviru Prostorne diferencijacije kvaliteta životne sredine unutar Nacrta Prostornog plana Republike Srbije od 2021. do 2035, Kragujevac već pripada prvoj kategoriji - najugroženijih Područja zagađene i degradirane životne sredine.

Istovremeno, Nacrtom je objašnjeno: "Prostorno-funkcijska celina organizovanog poslovanja objedinjene postojeće i potencijalne turističke ponude raznih vidova turizma u turističkim prostorima više turističkih destinacija, centara i mesta".

U tzv. Odnosu prema javnim politikama i smernicama za primenu u planskom sistemu Republike Srbije, piše: "U politici razvoja turizma, neophodno je izvršiti reviziju svih prostornih i urbanističkih planova, sektorskih planova i programa urađenih u periodu 2006-2012. godine, a zbog nerealnih rešenja u master planovima. To se posebno odnosi na razgraničenja zona zaštite i zona razvoja turizma i infrastrukture, kako bi se izdvojila područja sa ekološki najosetljivijim i najvrednijim prirodnim celinama i koridorima, ali i utvrdila prioritetna područja sa izraženim pogodnostima za razvoj turističkih destinacija".

U Zonama turističkih klastera stoji: "Podela teritorije Srbije na zone turističkih klastera predstavlja sintezu prostorno-funkcijskog strukturiranja državne teritorije u oblasti turizma. Zone turističkih klastera, kao osnovna područja turističkog razvoja Srbije, predstavljaju prostorno-funkcijske celine poslovanja objedinjene postojeće i potencijalne turističke ponude".

U zaključku primedbe PPNS smo napisali: Kako bi se dalje razvijala turistička ponuda u jednoj od šest zona turističkih klastera kojoj pripada Kragujevac ( 4. "Središna Srbija"), ujedno očuvale prirodne celine, kulturno nasleđe, prostori u morfološkom i vizuelnom smislu, a sprečile promene reljefa i degradiranja zemljišta, predlažemo da Nacrt GUP-a ne predvidi "eksploatacije mineralnih sirovina" koje prate radovi na odlaganju jalovine, pepela, šljake i drugih opasnih i štetnih materija. Ovim zaštita i korišćenje prostora - planirane promene strukture površina osnovnih namena prostora ne bi bile usmerene u pravcu navedenih eksploatacija mineralnih sirovina.

Predstoji da se nadležni odrede prema svim primedbama, pa i udruženja PPNS, a mogući ishodi su:

neprihvatanje primedbe - sadržaj Nacrta ostaje nepromenjen u potpunosti;
prihvatanje primedbe - iz sadržaja se izostavljaju navedena istraživanja, "eksploatacije mineralnih sirovina";
delimično se prihvata primedba - iz sadržaja se izdvajaju neprihvatljiva istraživanja.

U međuvremenu očekujemo zvanične materijale: sve primedbe koje su fizička i pravna lica podnela, odgovore nadležnih na sve te primedbe i detaljne informacije kakva je dalja procedura od prispeća primedbi do usvajanja GUP "Kragujevac 2030".

PPNS je jedno od udruženja koje je prihvatilo učešće u Radnoj grupi za izradu Programa zaštite životne sredine grada Kragujevca za period od 2023. do 2033. godine.

Radnim materijalom nam je predočeno da je "prvi korak u postupku pribavljanja odobrenja za geološka istraživanja informacija o lokaciji iz prostorno planske i/ili urbanističke dokumentacije o tome da li je na predmetnoj lokaciji/zoni predviđena eksploatacija mineralnih ili drugih resursa. Cilj je da se svaka oblast uredi na planski i zakonski način, a ne aktivizmom, koji jeste izlaz ako se napred navedeno ne poštuje. Jedini način da se prostor štiti od nekontrolisane eksploatacije mineralnih resursa i neplanske degradacije prostora je planska i urbanistička dokumentacija".

PRILOG PPNS 1: PLANIRANA NAMENA

PRILOG 2: DOKUMENTI