Genetički modifikovani organizmi – modifikacije ili mutacije
Genetički modifikovani (transgeni) organizmi su oni čiji je gen sastav izmenjen na način koji se nikada ne bi desio klasičnim razmnožavanjem ili prirodnom rekombinacijom postojećih gena vrste (Dimitrijević & Petrović 2004). Prema zakonodavstvu Evropske unije, genetički modifikovani organizmi se zvanično definišu kao „organizmi u kojima je genetički materijal (DNK) promenjen na način koji se ne bi desio prirodnim ukrštanjem i/ili prirodnom rekombinacijom“ (Damien &Van den Eede 2010). Međutim, postupak koji se naziva genetičkom modifikacijom, može da se smatra takvim samo u najširem smislu. Modifikacije su, u stručnoj terminologiji, nenasledne promene fenotipa (spoljnog izgleda) koje najčešće traju jednu generaciju. U slučaju genetičkih modifikacija dolazi do promena nasledne osnove organizma. Ovo više odgovara definiciji mutacija, koje se u stručnoj i udžbeničkoj literaturi definišu kao proces u kome dolazi do strukturne promene gena (King et al. 2006). Genska manipulacija koja se vrši u postupku kreacije GMO je u svojoj suštini indukovana mutacija, jer se radi o „promeni DNK sekvence“, što je upravo definicija mutacije gena prema Klung et al. (2006). Ove indukovane mutacije se prenose se na sledeće generacije i donose nepovratne (ireverzne) promene...
Genetički inženjering – prirodan ili neprirodan put
Ukrštanja odabranih roditelja, praćena selekcijom u potomstvu, su bila dalji korak čoveka u stvaranju iskoristive genetičke varijabilnosti. Genetički inženjering je ovim unapređen sa promene frekvencija postojećeg genskog fonda u prirodi, ka indukovanim rekombinacijama naslednih osnova roditelja koji su, takođe, birani po kriterijumima čovekovih potreba. Ukrštanje roditelja je bio osnovni put ka stvaranju nove genetičke varijabilnosti. Ukrštanjem je i Gregor Mendel 1865. došao do osnovnih postulata na kojima se genetika razvila kao naučna disciplina.
Stvaranje nove genetičke varijabilnosti prenošenjem gena sa organizma na organizam bez ukrštanja je bilo nepoznato sve do kraja druge decenije prošlog veka (Griffith 1928)...
Transgena tehnologija je prva koja je donela namerno, svesno i donekle kontrolisano stvaranje nove i poželjne genetičke varijabilnosti protokom gena bez ukrštanja sa organizma na organizam – horizontalni tok gena. Virusi (bakteriofazi) kao i onkogene bakterije, su prirodni genski inženjeri. Dakle, iskorišćen je i stavljen u službu čoveka, princip horizontalnog prenosa genetičke informacije koji je već postojao u prirodi. Međutim, ono što transgenu tehnologiju udaljava od prirodnih tokova je genska konstrukcija, odnosno himerni gen. Himerni gen koji je ugrađen u genetičku osnovu GM soje, čineći je otpornom na totalni herbicid, glifosat, RoundUp, sadrži genske delove virusa, bakterije i cveća – petunije (Dimitrijević & Petrović 2005). Na ovaj način definicija GMO kao organizama koji nastaju isključivo u laboratoriji događajima koji se nikada ne bi desili u prirodi jeste sasvim istinita i verodostojna...
GM poljoprivreda ojačava mnoge od najopasnijih aspekata monokulture i mehanizacije. Ovo uključuje i gubitak biodiverziteta, upotrebu agro-hemikalija, i ubrzano iscrpljivanje zemljišta. Dodatak tome je i strani genetički materijal koji može da se raširi van namenjenog područja putem oprašivanja i ukrštanja sa drugim sortama, a potencijalno i da migrira kroz različite vrste.
GM usevi
Goveđi hormon rasta je dokazano bio prvi korak u primeni genetičkih manipulacija u proizvodnji hrane. Sledeći put će ovi napori prevazići manipulacije sa bakterijama kao pokretačima proizvodnje hemikalija, i zaći u kreiranje novih vrsta sa specifičnim genetičkim modifikacijama.
Rad koji su bioteh kompanije uložile u genetička istraživanja je ogroman i u mnogim slučajevima impresivan. Međutim, projekti su se menjali iz tradicionalnije naučne znatiželje ka korporacijskim interesima. Ovo istraživanje, iako je bilo početno, je jasno oblikovalo komercijalne zahteve velikih biotehnoloških kompanija. Sa njihovim uspehom u manipulacijama regulatornih procesa u SAD, agrobiznis se fokusirao na najveće useve tog vremena u SAD - kukuruzu i soji.
Iako su promoteri biotehnologije imali drugačije tvrdnje, mehanizmi korišćeni za stvaranje transgenih organizama su bili u potpunosti drugačiji od poljoprivrednih tehnika koje su se koristile od samih poljoprivrednih početaka. Istorijski gledano, seme najboljih biljaka je čuvano, a zatim sejano u pokušaju da se izazove ukrštanje. Najbolje osobine su se zatim prenosile sa jedne generacije na drugu putem seksualne selekcije. Transgena modifikacija, međutim, zahteva ubacivanje strane DNK u genetički kod drugog organizma. Na nesreću transgenih istraživača, genetički materijal se nalazi u jedru (nukleusu) ćelije i veoma je zaštićen mehanizmima koji sprečavaju prodiranje stranih tela.
Komentara: 0