Knjaževsko-srpski teatar: Na rubu pameti

Ansambl Knjaževsko-srpskog teatra premijerno je izveo predstavu "Na rubu pameti jedne pijane novembarske noći 1918" 5. marta, a prve reprize su 10. i 12. marta od 20 časova.

Predstava je urađena po delima Miroslava Krleže, Iva i Tene Štivičić, u dramatizaciji Vide Davidović i režiji Marka Misirače.

U predstavi igraju: Miloš Krstović, Sanja Matejić, Ivan Vidosavljević, Čedomir Štajn, Nikola Milojević, Saša Pilipović, Mina Stojković, Nenad Vulević, Avram Cvetković, Bogdan Milojević, Marija Rakočević, Milica Majstorović, Nadežda Jakovljević, Dragoslav Tanasković, Ivan Filipović, Dušan Prličkovski i Aleksandar Miloradović.

Scenografiju potpisuje Ana Kolbjanova, kostim Jelena Janjatović, muziku, izbor muzike i aranžmane Dragoslav Tanasković, scenski govor dr Dejan Sredojević, scenski pokret Marija Milenković, dizajn svetla Anđela Kusić, dizajn plakata i programa Simona Dašić Raca, a stručna saradnica za ples je bila Sandra Paunovski.

U radu na dramatizaciji korišćeni su segmenti iz drame "Pijana noć 1918" Iva i Tene Štivičić, scenarija serije "Putovanje u Vučjak" Iva Štivičića i dramatizacije romana "Na rubu pameti" Vere Crvenčanin.

Pojedine koreografije inspirisane su radovima Pine Bauš (Pina Bausch).

Predstava je realizovana u koprodukciji Knjaževsko-srpskog teatra i Hrvatskog kulturnog centra-Beograd.

* * *

Odluka da se pristupi radu na "Na rubu pameti" i "Pijanoj noći" došla je kao posledica opažanja da u našem društvu postoji potreba za povratkom krležijanskog načina mišljenja – ciničnog, ali nepokolebljivog, argumentovanog, ali nedihotomičnog. U tom smislu, i u ovoj predstavi se prepliću ličnosti iz Krležinih dnevnika i ličnosti iz Krležinog romana, ljudi različitih "pogleda na svet" i likovi raznorodnih ideoloških i moralnih načela i svi zajedno čine sveobuhvatan univerzum. Sve vreme smo nastojali da održimo tu vrstu ambivalencije, preispitivanja i potrebe za dovoljno visprenim odgovorom koji, ipak, ne bi bio zaključak. Iako je adaptacija rađena upravo u epohi, tu vrstu usamljenosti jedinog zapitanog pojedinca osećamo svi na mnogo nivoa, pogotovo u situaciji u kojoj se konstantno suočavamo sa sukobljenim mišljenjima u kojima je teško naći logiku ili smisao. Upravo zato težili smo da kroz epohu prikažemo jedan drugačiji pristup koji modernom društvu nedostaje, Doktorovu sposobnost sinteze.

Ostaje nada da ćemo uspeti gledaocima kroz ovu dijalektičnost da približimo i dijalektičnost krležijanskih načela, organsku, istinitu, nepatvorenu, lišenu malograđanštine i pretencioznosti. Na kraju krajeva, ponekad se učini da je jedini put upravo taj "pogled na svjet".

Vida Davidović

Miroslav Krleža (7. 7. 1893 – 29. 12. 1981) bio je dramski pisac, pesnik, novelista, romansijer, esejista, polemičar, putopisac, dijarista i leksikograf. Rođen je u Zagrebu, gde je završio osnovnu školu i četiri razreda klasične gimnazije. Školovanje je nastavio u kadetskoj školi u Pečuju i potom na vojnoj akademiji Ludoviceum u Budimpešti (1911-1913). Dva puta je bežao u Srbiju (1912. i 1913) privučen burnim istorijskim događajima, koji su se u to vreme odigravali na Balkanu. Zbog nediscipline je 1913. isključen iz Ludoviceuma. Odlučuje da se posveti književnom radu: u Književnim novostima 1914. objavio je prve radove Legenda i Maskerata, te novelističke Fragmente, a u časopisu Savremenik lirsku prozu Zaratustra i mladić. Sledećih godina napisao je više dramskih tekstova, koje je neuspešno nudio zagrebačkom HNK-u. U toku Prvog svetskog rata kraće vreme 1916. bio je na ratištu u Galiciji. Demobilisan zbog lošeg zdravlja, vratio se u Zagreb, gde je živeo od književnog i novinarskog rada. U januaru 1919. pokrenuo je s Augustom Cesarcem polumesečnik Plamen. Godine 1920. učestvovao je u radu Komunističke partije i istupao kao govornik na političkim skupovima. Godine 1923. pokrenuo je časopis Književna republika, koji je izlazio sledeće četiri godine. Po gašenju časopisa Krleža se posvetio radu na ciklusu o Glembajevima, a piše i niz političkih, književnih i likovnih eseja. Sarađuje najviše u Književniku, Srpskom književnom glasniku, Savremeniku i Hrvatskoj reviji. Sve više se njegova dela izvode na pozornicama.

U Zagrebu 1932. započinje Minervino izdavanje sabranih dela, izlaze roman Povratak Filipa Latinovicza i polemička knjiga Moj obračun s njima, koja označava vrhunac njegovog sukoba s hrvatskom pozorišnom kritikom i delom hrvatske građanske inteligencije. Posle objavljivanja Predgovora „Podravskim motivima“ Krste Hegedušića, 1933. sukobio se i s delom intelektualaca s levice. U Beogradu je 1934. pokrenuo časopis Danas (saurednik s M. Bogdanovićem). U njemu nastavlja polemike s hrvatskim i srpskim intelektualcima desne provenijencije, ali i sa zagovornicima socijalne literature, koji su ga optuživali da je izdao marksizam. Polemike, nastavljene i u drugoj polovini tridesetih godina, koje dostižu vrhunac u spisu Dijalektički antibarbarus, kasnije su nazvane „sukob na književnoj levici“.

Krleža je Drugi svetski rat proveo u Zagrebu, povremeno se sklanjajući u sanatorijum svoga tada uticajnog prijatelja. Nije prihvatio Pavelićevu ponudu 1943. da se uključi u javni život NDH, a bojeći se svojih protivnika iz predratnog sukoba na levici, nije prihvatio ni pozive da se priključi partizanima.

Posle rata nova vlast postepeno ga uključuje u javni život: u drugoj polovini 1945. susreo se u Beogradu s J. Brozom koji mu obećava zaštitu od protivnika iz predratnih polemika na levici, te se dogovaraju o oblicima Krležine aktivnosti. Krleža je ušao u uredništvo časopisa Republika, bio je aktivan u obnovi DKH, postao je potpredsednik JAZU. Posebno blizak J. Brozu postao je posle njegovog sukoba sa Staljinom 1948, često je boravio u Beogradu i susretao se s njim. Organizovao je veliku izložbu jugoslovenske srednjovekovne umetnosti u Parizu 1950, a krajem iste godine utemeljio Leksikografski zavod. Postao je njegov direktor i pokrenuo rad na Enciklopediji Jugoslavije, čiji je sledećih dvadeset godina bio glavni urednik.

Godine 1967. potpisao je Deklaraciju o nazivu i položaju hrvatskog književnog jezika, zbog čega je bio prisiljen da podnese ostavku na članstvo u CK SKH. Potom se potpuno povukao iz političkog života.

Godine 1974. pokrenuo je drugo izdanje Enciklopedije Jugoslavije, a 1975. je izašla petosveščana Panorama pogleda, pojava i pojmova. Iste godine započelo je i objavljivanje Sabranih djela u izdanju sarajevskog Oslobođenja (prve edicije sabranih dela koja je i privedena kraju 1988). Bolestan i sve teže pokretan, Krleža je uz pomoć Anđelka Malinara i Enesa Čengića radio na priređivanju tih dela.

(Biografija je preuzeta iz izdanja Krleža: san o drugoj obali, Kulturni centar Beograda, Beograd i Leksikografski zavod „Miroslav Krleža“, Zagreb, 2012; priređena prema odrednici Hrvatske književne enciklopedije, autor odrednice je Velimir Visković)

Vida Davidović (Istočno Sarajevo, 1998) završila je osnovnu i srednju školu u Banjaluci. Osnovne studije završila je na Fakultetu dramskih umetnosti (FDU), smer dramaturgija. Studentkinja je master studija na FDU, smer Teorija dramskih umetnosti i medija. Pisala je nekoliko predstava za decu za Pozorište lutaka "Pinokio" ("Mačke zaslužuju poklon", "Avanture Tila Vragolana"), radila je adaptaciju "Sna letnje noći" za opersko izvođenje, asistirala je na tekstu "S druge strane jastuka" (Pozorište na Terazijama) i radila adaptaciju Molijerovog "Don Žuana" povodom otvaranja pozorišta "Teatrijum". Njen komad "Bruklin i mačke u kontejnerima" u režiji Andreje Kargačin zatvorio je FIST – 16. festival internacionalnog studentskog teatra sa premijerom u Bitef teatru. Autorka je drame "Proslave" u režiji Nikole Bundala i dramatizacije "Crna ovca" po motivima dela Itala Kalvina u režiji Snežane Trišić (Kraljevačko pozorište).

Marko Misirača (Prilep, 1985) diplomirao je pozorišnu i radio režiju na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu. Stalni je reditelj Knjaževsko-srpskog teatra u Kragujevcu. Režirao je više od 20 predstava u profesionalnim pozorištima i neformalnim trupama u Beogradu, Banjaluci, Sarajevu, Kragujevcu, Kopru, Zenici, Prijedoru. Režira i u drugim medijima. Dobitnik je nagrada za režiju na regionalnim festivalima za režije predstava "Djelidba" Skendera Kulenovića (Pozorište Prijedor), "Sinovi umiru prvi" Mate Matišića (NP RS, Banjaluka) i "Jugoslavija, moja dežela" Gorana Vojnovića (Pozorište Prijedor, Gledališče Koper & Fondacija FES za BiH).

Hrvatski kulturni centar (HKC) Beograd" osnovan je 28. oktobra 2016. godine na inicijativu iz ambasade Republike Hrvatske u Republici Srbiji. Za nepunih šest godina u organizaciji HKC održano je na desetine koncerata, književnih večeri, slikarskih i vajarskih izložbi i gostovanja pozorišnih predstava, eminentnih umetnika iz Hrvatske i iz regiona. Kultura uvažava različitosti. Kultura nas spaja. Zato je predstava posvećena delu velikana svetske književnosti Miroslava Krleže umetnička svetkovina.