Arheolozi istraživali ranovizantijsko utvrđenje Gradina na Jelici u 2022.

Nastavljena su arheološka iskopavanja na Gradini na Jelici, a arheolozi su došli do zanimljivih otkrića. Ranovizantijsko utvrđenje Gradina na Jelici je značajan arheološki lokalitet iz 6. i 7. veka.

Arheološka istraživanja lokaliteta Gradina na Jelici započeta su 1984. godine, a sa manjim prekidima, traju i danas. Decenije arheoloških istraživanja donela su bogata saznanja o životu ljudi u ovom utvrđenom gradu.

^{Rekonstrukcija Gradine na Jelici na osnovu situacionog plana iz 2009. godine (Milinković 2017, sl. 13)}

Gradina na Jelici

Gradina se nalazi u Dragačevu, blizu Čačka, na planini Jelici na 846 m nadmorske visine. Reč je o višeslojnom lokalitetu na kome su uočene faze naseljavanja od praistorije (bakarno doba 2.500 g.p.n.e.), iz ranovizantijskog perioda (6-7. vek) i iz ranosrednjovekovnog perioda (8-9. vek)-slovensko naselje.

Najviše nalaza i najbolje očuvana arhitektura potiče iz vremena rane Vizantije. Odnosno iz vremena vladavine Justinijana I (527-565) i njegovih naslednika. U ovom utvrđenom ranovizantijskom gradu, koji se prostirao na 20 ha, otkriveno je pet crkava (A-D) sa više zidanih grobnica, nekoliko građevina različitih namena i nekropola.

^{1. Situacion plan lokaliteta 2016. (Bulatović 2017, sl. 6), 2. Situacioni plan Gornjeg grada 2016. (Milinković2017, sl. 12)}

Radovi u 2022. godini sprovedeni su između objekta X i severnog bedema, kao i na prostoru objekta VI
„Istražene su rezdencijalne građevine, zgrade mešane namene, radionice i skladišta. U građenju je korišćen kamen, sa ili bez malternog veziva“, rekao je prof. dr Mihailo Milinković.

Zanimljiva otkrića na lokalitetu

Među posebnim bazilikama izdvaja se bazilika „C“ koja je u osnovi imala krstoobraznu krstionicu i bila je fresko-dekorisana.

Zanimljivo je to da su na ovom lokalitetu (bazilike A i B) pronađene dve sahrane deteta, a na njihovim lobanjama je primećena veštačka deformacija lobanje. Ovo je jedan od indikatora koji ukazuje i na prisustvo Germana na Gradini, pored nalaza u vidu odevenih predmeta i grnčarije koji se njima pripisuju.

Nastavak istraživanja na Gradini

Arheološka istraživanja koja su prekinuta 2019. ove godine su nastavljena na Gradini na Jelici. Njih sprovodi Arheološki institut i uz finansijsku podršku Ministarstva kulture i informisanja.

Ovogodišnja iskopavanja sprovedena su u Gornjem gradu, između objekta X i severnog bedema, gde su bili planirani konzervatorski radovi. Takođe je istražena i prostorija “f” u objektu VI koji se nalazi sa spoljne strane severnog bedema ili u severnom podgrađu. Reč je o velikoj građevini sa granarijumom (žitnicom). Takođe se sprovodi konzervacija i ovog objekta.

^{Iskopa unutar prostorije “f” objekta VI (ustupio: prof. dr M. Milinković)}

Arheološkim istraživanjima oko objekta X i severnog bedema primećeni su tragovi gorenja u vidu sloja gareži. Profesor dr Milinković je i sa ranijim istraživanjima potvrdio da se na čitavom prostoru Gradine dogodio požar. I da se život u ovom ranovizantijskom utvrđenju završio, verovatno, nasilno i brzo.

Arheološki nalazi

Kao i na svakom arheološkom lokalitetu, i ovde ima najviše grnčarije. Potom predmeta od metala i stakla. Na Gradini su česti ulomci prozorskih okana, ali i delovi staklenih posuda.

Sa novijim istraživanjima pronađene su naušnice, fibule za odeću, češalj od roga životinje, alati i oružje. Pronađena je gvozdena strela sa tulcem za nasađivanje i odlomljenim vrhom.

^{Deo češlja od roga i naušnica (ustupio: prof. dr M. Milinković)}

Takođe su pronađeni delovi lamelarnog oklopa-lamele. Do istog otkrića delova oklopa arheolozi su došli i 2013. godine.

^{Delovi lamelarnog oklopa otkriveni 2013. godine (Milinković2017, kat. br. 403)}

„Reč je o oklopu sastavljenom od međusobno povezanih gvozdenih pločica, prestižnoj opremi ratnika, koja svoje analogije, primera radi, ima u Bokhondongu, u Južnoj Koreji. Po svemu sudeći, na Jelici su uz brojne delove oklopa pronađeni i ostaci šlema, izrađenog u istoj tehnici. Takvi nalazi su retki“, objasnio je profesor za Sve o arheologiji.

Za sve otkrivene pokretne nalaze sledi detaljna analiza, njihova obrada i na kraju publikacija.

^{Konzervirani objekti V i VIII u Gornjem gradu (ustupio: prof. dr M. Milinković)}

“Na Gradini su i ove godine sprovedeni arhitektonski konzervatorski radovi, u organizaciji Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu, u sklopu posebnog projekta pri Ministarstvu kulture i informisanja. Ovi su radovi značajni, obzirom da na teritoriji opštine Lučani, na kojoj se Gradina nalazi, nema sličnih spomenika, i da se zahvaljujući njima stiču uslovi za realizaciju ideje o arheološkom parku na ovom dominantnom mestu sa nenarušenom prirodom, blizu važnih saobraćajnih komunikacija”, istakao je prof. dr Milinković.