Dušanov zakonik - Stojan Jasić (Beograd, 1968)

Dušanov zakonik

Donošenje Dušanovog Zakonika uslovili su različiti, ekonomski i društveni momenti. Sredinom XIV veka privremena moć feudalne Srbije dospela je do kulminacione tačke. Osvajanja stranih teritorija imala su za posledicu porast etničke i političke raznolikosti društva feudalne Srbije. Zbog njih se i pravni poredak feudalne Srbije suočio sa novim stranim pravnim primesama. Vladajuća srpska vlastela našla su se otuda u složenoj i delikatnoj političkoj situaciji. Sem toga, odnose između vlastele i eksploatisanog sebarskog stanovništva trebalo je regulisati po jedinstvenim pravnim kriterijumima i jedinstvenim pravnim sredstvom.

Na osnovama dotadašnjeg razvoja, sredinom XIV veka, stekle su se povoljne okolnosti da i vladalac feudalne Srbije cementira i pravno izrazi svoju supremaciju. U suštini ti momenti izazivali su potrebu da se stvori političko spajanje raznorodnih delova državne teritorije i unificiranje pravnog poretka. Tim ciljevima imao je da posluži Dušanov Zakonik.

Donošenju Zakonika prethodili su značajni unutrašnjo-politički akti. Godine 1346. srpska arhiepiskopija proglašena je za patrijaršiju, a kralj krunisan za cara. Izrada Dušanovog Zakonika predstavljala je dopunsku, tj. propratnu pravno-političku aktivnost na liniji tih događaja. Osnovano se misli da je inicijativa za nju data 1347. g. — Materijal za to pruža Dušanovo pismo sačuvano uz Rakovački prepis Dušanovog Zakonika. U izvore Dušanovog Zakonika ubrajaju se: izvesni vizantijski propisi (osobito Vasilike), vladalačke povelje, ugovori sa Dubrovnikom i pravni običaji.

Dušanov Zakonik ulazi u regulisanje kako međusobnih odnosa crkvenih ustanova tako i crkve i države, a brine i o organizacionom jačanju crkve.

Dušanov Zakonik propisuje i sudski postupak i reguliše ga u pogledu njegovog toka, upotrebe izvesnih dokaznih sredstava. Kako u izvesnim materijalno-pravnim tako i u procesnim odredbama, i Dušanov Zakonik ozakonjuje nejednako postupanje s licima s obzirom na njihovu stalešku pripadnost.

Stojan Jasić (Beograd, 1968)

Izvod

43. O nasilju nad baštinom*:

I da nije vlastan gospodin car, ili kralj, ili gospođa carica ikome uzeti baštinu silom, ili kupiti, ili zameniti, osim ako ko sam pristane.

773. O podvođenju:

Vlastela i vlasteličići, koji dolaze na dvor carev, ili Grk, ili Nemac, ili Srbin, ili vlastelin i drugi koji
bilo, ako dovede sa sobom razbojnika ili lopova, da se onaj gospodar kazni kao lopov i razbojnik.

*Baština — Nasleđe