"Gorski vijenac" je organizovan u sledeće kompozicijske celine:
Posveta prahu oca Srbije
Skupština uoči Trojičina dne na Lovćenu (stihovi: 1–197)
Skupština o Malome gospođinu dne na Cetinju, pod vidom da mire neke glave (stihovi: 198–2437)
Badnje veče (stihovi: 2438–2665)
Novo ljeto (stihovi: 2666–2819)
Posveta prahu oca Srbije
Prolog "Gorskog vijenca" - "Posvetu prahu oca Srbije", Njegoš je posvetio Karađorđu Petroviću jer je u njemu i Prvom srpskom ustanku video "izvi iskru" prvog organizovanog srpskog otpora nakon viševekovnog ropstva i mraka pod Turcima. On je Karađorđa svrstao među velikane devetnaestog veka kao što su Napoleon, Karlo, Bliher, vojvoda od Velingtona, Suvorov, Švarcenberg i Kutuzov. Iako potiče iz malog naroda, Crni Đorđe je, za Njegoša, neizmernom hrabrošću, postao simbol otpora i viteškog duha srpskog naroda, a pretnja i strah za porobljivača.
Delo je objavljeno u Beču 1847. godine na srpskom narodnom jeziku.
Posveta prahu Oca Srbije
Nek se ovaj vijek gordi nad svijema vjekovima, on će era biti strašna ljudskijema koljenima! U nj se osam blizanacah u jedan mah iznjihaše iz kolevke Belonine i na zemlji pokazaše: Napoleon, Karlo, Bliher, knez Velinkton i Suvorov, Karađorđe, bič tirjanah, i Švarcenberg i Kutuzov. Arei je, strava zemna, slavom bojnom njih opio i zemlju im za poprište, da se bore, naznačio. Iz grmena velikoga lafu izać trudno nije: u velikim narodima geniju se gnj’jezdo vije; ovde mu je pogotovu materijal k slavnom djelu i trijumfa dični v’jenac, da mu krasi glavu smjelu. Al’ heroju topolskome, Karađorđu besmrtnome, sve prepone na put bjehu, k cilju dospje velikome: diže narod, krsti zemlju, a varvarske lance sruši, iz mrtvijeh Srba dozva, dunu život srpskoj duši. Evo tajna besmrtnika; dade Srbu stalne grudi, od viteštva odviknuta, u njim’ lafska srca budi. Faraona istočnoga pred Đorđem se mrznu sile, Đorđem su se srpske mišce sa viteštvom opojile! Od Đorđa se Stambol trese, krvožedni otac kuge, sabljom mu se Turci kunu - kletve u njih nema druge. ............................................................... Da, viteza sustopice tragičeski konac prati: tvojoj glavi bi suđeno za v’jenac se svoj prodati! ............................................................... Pokoljenja djela sude, što je čije daju svjema! Na Borise, Vukašine opšta grmi anatema, gadno ime Pizonovo ne sm’je kaljat mjesecoslov, za Egista uprav sliči grom nebesni, sud Orestov. ............................................................... Nad svijetlim tvojim grobom zloba grdna bljuva tmuše, al’ nebesnu silnu zraku što ć’ ugasit tvoje duše? Plačne, grdne pomrčine - mogu l’ one svjetlost kriti? Svjetlosti se one kriju, one će je raspaliti. ............................................................... Plam će vječno životvorni blistat Srbu tvoje zublje, sve će sjajni i čudesni u vjekove bivat dublje. ............................................................... Zna Dušana rodit Srpka, zna dojiti Obiliće; al’ heroje ka Požarske, divotnike i plemiće, gle, Srpkinje sada rađu! Blagorodstvom Srpstvo diše! Bježi, grdna kletvo, s roda - zavjet Srbi ispuniše!
Petar II Petrović Njegoš (1/13. novembar 1813 — 19/31. oktobar 1851), srpski pravoslavni vladika crnogorski i brdski, poglavar Stare Crne Gore i Brda od 1830. do 1851. godine, književnik i filozof
Komentara: 0