ORIGINALNI NAUČNI RAD UDK: 902/903:929 Vasić M.
Etnoantropološki problemi, n. s. god. 8. sv. 3 (2013)

Aleksandar Palavestra
Odeljenje za arheologiju
Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu
apalaves@EUnet.rs

ČITANJA MILOJA M. VASIĆA U SRPSKOJ ARHEOLOGIJI^∗

Apstrakt

Miloje M. Vasić (1869-1956) ima u srpskoj arheologiji neobičnu sudbinu. Dok je s jedne strane proglašen za poštovanog "oca osnivača" i rodonačelnika discipline, njegovo izvorno delo je zaboravljeno i zanemareno. Kritička analiza čitavog njegovog interpretativnog sazvežđa, u kome je najsjajnija zvezda "jonska kolonija Vinča", svodila se pre Drugog svetskog rata na retke pokušaje ispravljanja Vasićeve hronologije i prepoznavanja neolita u Podunavlju. Posle rata, polovinom XX veka, Vasićeva interpretacija doživela je ozbiljnu kritiku u radovima njegovih studenata (Korošec, Garašanin, Milojčić, Benac), što je dovelo do značajne promene paradigme, prepoznavanja važnosti balkanskog neolita i uspostavljanja dominacije kulturno-istorijskog metoda u srpskoj praistorijskoj arheologiji. Vasić tada, paradoksalno, kao ličnost dobija na značaju, a njegovi radovi se zanemaruju, mada se obavezno citiraju, no gotovo kultno, bez čitanja i tumačenja. Ovaj paradoks postaje razumljiv ukoliko se Vasić posmatra kroz prizmu problematičnih, ali neupitno priznatih i cenjenih univerzalnih vrednosti u srpskoj arheologiji, a to su materijal, terenski rad i autoritet, nasuprot interpretaciji koja se doživljava kao efemerna. Gledano kroz tu prizmu postaje jasno kako Vasićev lik narasta do ikone srpske arheologije, dok njegovo delo prelazi u domen usmenog predanja, poluistina i apokrifnih anegdota. Sve dok se čitav Vasićev opus ne bude integralno sagledao, uključujući i istraživačka pitanja i strategije, koje su usmeravale njegov rad, u srpskoj arheologiji će postojati "dva Vasića": jedan – velikan i praotac, istraživač neolitske Vinče i drugi – ranjivi i uvređeni sanjar, uveren u svoju filhelensku zabludu. Tek spajanjem ova dva kontroverzna lika, srpska arheologija će Miloju M. Vasiću odati dužno priznanje i poštovanje.

^{*Ovaj rad je rezultat rada na projektu Arheološka kultura i identitet na Zapadnom Balkanu, br. 177008, koji finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.}

^{Poštanska marka iz 2018.}

ZNAMENITE LIČNOSTI SRBIJE NA NOVOM IZDANJU POŠTANSKIH MARAKA

Pošta Srbije izdala je još jedno prigodno filatelističko izdanje – „Znamenite ličnosti Srbije”, sa likovima arhitekte Aleksandra Deroka, pravnika, istoričara, književnika i političara Slobodana Jovanovića i arheologa Miloja M. Vasića.

Ovim izdanjem, koje je od danas u prodaji, obeležavaju se jubileji njihovih rođenja: 125 godina od rođenja Aleksandra Deroka i 150 godina od rođenja Slobodana Jovanovića i Miloja M. Vasića.

Za informacije o kupovini pozovite 011 3343 248 ili pošaljite imejl na: filatelijaprodavnica@posta.rs.

Više informacija na:

https://posta.rs/cir/filatelija/nova-izdanja.aspx

FILATELIJA: ZNAMENITE LIČNOSTI SRBIJE (3)

Sto pedeset godina od rođenja Miloja Vasića

Izdanje u opticaju od 14. novembra sadrži tri marke nominalnih vrednosti po 27 dinara, tri koverta prvog dana (FDC) i prigodan žig i štampano je u tiražu od po 25.000 primeraka



Miloje M. Vasić, arheolog i univerzitetski profesor, rođen je u Velikom Gradištu 16.09.1869. Klasičnu filologiju i istoriju na Velikoj školi u Beogradu završio je 1892. Jedno vreme radio je kao nastavnik gimnazije u Velikom Gradištu i Negotinu. Tokom 1895. postavljen je za pomoćnika čuvara u Narodnom muzeju u Beogradu. Uz pomoć Mihajla Valtrovića izdejstvovao je stipendiju za studije arheologije u Berlinu (1896–1898) a potom prešao u Minhen kod profesora A. Furtvenglera (1898–1899) i odbranio doktorsku tezu „Baklja u kultu i umetnosti Grka” (Die Fackel in Kultus und Kunst der Griechen).

Dužnost upravnika Narodnog muzeja obavljao je od 1906. do 1914. Vanredni profesor postao je 1920, a od 1922. bio je redovni profesor do penzionisanja 1939. Rukovodio je arheološkim seminarom (1903–1939) i bio urednik „Starinara” od 1922–1939. Nakon Drugog svetskog rata ponovo se aktivirao kao redovni profesor (1947–1955) i učestvovao u organizovanju Arheološkog instituta. Od 1949. bio je dopisni, a od 1952. redovni član SANU. Objavio je veći broj rasprava i članaka iz oblasti praistorije, klasične i srednjovekovne arheologije, numizmatike, istorije umetnosti, istorije religije i etnologije. Naučni rad započeo je 1894. objavljivanjem radova o „Pincumu” (Veliko Gradište) i „Viminaciumu”, rimskim gradovima na tlu današnje Srbije. U svom naučnom radu odbacio je dotadašnje arheološke metode zasnovane na skupljanju materijala i njihovoj deskripciji, te dao stručne analize, smeštajući nalaze u širi kulturno-istorijski kontekst.

Od 1899. do 1911. vršio je iskopavanja na više lokaliteta u Srbiji. Rezultati istraživanja, objavljeni u studijama „Prilozi rešavanju trojanskih problema” (1906), „Žuto brdo” (1907) i „Gradac” (1911), značajni su jer su u njima postavljeni temelji arheološke nauke u Srbiji. Od 1911. započeo je sistemska istraživanja u Vinči, ali ih je prekinuo zbog Prvog svetskog rata. Po završetku rata nije bilo moguće nastaviti s iskopavanjima zbog nedostatka novca, pa je pristupio proučavanju srednjovekovne arhitekture i umetnosti. Iz ovih istraživanja objavio je dela „Arhitektura i skulptura u Dalmaciji od 9. do 15. veka” (1922) i „Žiča i Lazarica” (1928). Nastavio je sa sistematskim iskopavanjima u Vinči (1929–1934), a rezultat ovog istraživanja je delo „Praistorijska Vinča 1–4” (1932–1936). Umro je u Beogradu 4.11.1956.

Foto: Pošta Srbije
Stručna saradnja: Narodni muzej Veliko Gradište
Umetnička realizacija izdanja: mr Boban Savić, akademski slikar

Izvor: Politika, 9. 12. 2019.



Lični stavovi
Saopštenje za javnost nastavnika i saradnika Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu

MOTIVI KOJI SRAMOTE RAD PROFESORA MILOJA V. VASIĆA

Kao prigodno izdanje Pošte Srbije, među markama sa likovima znamenitih ličnosti Srbije, nedavno je objavljena i marka sa likom profesora Miloja M. Vasića, izuzetno značajne ličnosti za razvoj arheologije u našoj zemlji.

Prateći tekst navodi detalje iz njegove biografije, kao i podatak da je u izradi ove marke obezbeđena stručna saradnja Narodnog muzeja iz Velikog Gradišta.

Na samoj marki, a posebno na kovertu koji je prati, prikazan je lik profesora Vasića, kao i predmeti i motivi koji, pretpostavljamo, treba da ilustruju njegov rad i dostignuća na osnovu kojih je svrstan među značajne ličnosti naše istorije.

Međutim, motivi koji su izabrani uglavnom ne odslikavaju naučne činjenice, niti imaju ikakve veze s Vasićevim arheološkim radom, već ukazuju na pogrešne i pseudoarheološke tvrdnje, temeljno osporene u stručnoj literaturi.

Prikazane pravougaone pločice poznate su među arheolozima pod imenom „pločice iz Tartarije“, po nalazištu u zapadnoj Rumuniji, a njihova autentičnost i pronalazak (1961) su pod opravdanom sumnjom.

Uostalom, one nisu ni na koji način povezane s prof. Vasićem. Drugi keramički disk (na koverti), čak i nije iz vinčanske kulture, već potiče iz kasnijeg nalazišta bronzanog doba u okolini Pančeva (koje takođe nije Vasić iskopavao).

Čitava likovna kompozicija je nesrećan izbor artefakata koji većinom nemaju veze s Milojem M. Vasićem, a trebalo bi da sugerišu naučno sasvim neutemeljenu tvrdnju da je na teritoriji Balkana u ranoj praistoriji postojalo pismo.

Znaci koji se pojavljuju na marki i koverti u pozadini Vasićevog lika potpuno su slobodna i naučno besmislena rekonstrukcija tog pisma, koje se u javnosti često pojavljuje pod imenom „vinčansko pismo“.

Ne znamo da li je kompozicija na marki i koverti rezultat arheološkog neznanja, inače vrsnog likovnog umetnika Savića, ili su mu iz muzeja u Velikom Gradištu sugerisali pogrešne i sumnjive podatke. U svakom slučaju, u ovoj zemlji postoje i meritornije institucije kojima su se autor i izdavači markice mogli obratiti, pa ne bi osramotili lik i delo Miloja M. Vasića, što su učinili.

Zapažamo da ovo nije jedini primer prisustva pseudoarheoloških ideja u kontekstu koji nije primeren, kao što je slučaj i sa veoma obimnim intervjuom sa Semirom Osmanagićem, koji je 8. decembra 2019. emitovao Drugi program Radio Beograda u okviru emisije „Dionis“.

Osmanagićevo navodno otkriće „piramida“ (zapravo prirodnih formacija) u Visokom u Bosni, tobože većih i starijih od egipatskih, osporili su poznati egiptolozi, kao i međunarodna arheološka udruženja.

Sistematsko zanemarivanje stanovišta naše struke čak i od strane najviših državnih činovnika dovelo je i do toga da je, povodom projekta izgradnje žičare na Kalemegdanu, Beogradska tvrđava nedavno uvršćena u najuži izbor za sedam najugroženijih spomenika kulture u Evropi, koju godišnje objavljuje međunarodna ekspertska organizacija Evropa Nostra.

Izražavamo ozbiljnu zabrinutost da sistematsko nipodaštavanje našeg stručnog znanja od strane državnih institucija i medija vodi u dalje ozbiljno ugrožavanje kulturne baštine Srbije, koja je dragoceno i neobnovljivo dobro od najvišeg opšteg značaja.

Nastavnici i saradnici Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu
Izvor: Danas, 19. 12. 2019.

 

STRANICA KOJA SE ČUJE - ZORAN MODLI
PRVI PRVI NA SKALI FB STRANA, TVITER, INSTAGRAM