Dokumnetrani film podsećeanja na Masakr u Kragujevcu koji se dogodio oktobra 1941. kada je streljano više od 7,000 Kragujevčina. Među njima je bilo i đaka kojima je Desanka Maksimović povetila "Krvavu bajku".
Kragujevački oktobar ili Kragujevački masakr predstavlja masakr kojeg su nad civilnim stanovništvom Kragujevca i okolnih sela počinile jedinice nacističke Nemačke 19, 20. i 21. oktobra 1941. godine. U ovom zločinu je stradalo oko 3.000 stanovnika Kragujevca i okolnih mesta, a među njima je bilo i 300 kragujevačkih učenika i petnaestoro dece starosti između 8 i 15 godina. Nakon Drugog svetskog rata vladalo je mišljenje da je stradalo 7.000 civila. Prema podacima istoričara i nekadašnjeg kustosa muzeja u Šumaricama Staniše Brkića, tog dana je streljano 2.796 lica.
Streljanje je izvršeno kao odmazda za 10 ubijenih i 26 ranjenih nemačkih vojnika nakon sukoba sa partizanima i četnicima na pola puta između Bara i Ljuljaka. Nemački komandant Franc Beme 10. oktobra je izdao naredbu da se za jednog ubijenog nemačkog vojnika strelja 100 ljudi, a za jednog ranjenog pedeset.[1] Po toj računici kao odmazdu trebalo je ubiti 2.300 ljudi. Naredbu je doneo komandant 749. puka čije je sedište bilo u Kraljevu major Oto Deš, a naredbu je prosledio komandantu 724. puka u Kragujevcu majoru Paulu Kenigu. Zločin su izvršile jedinice I bataljona 724. pešadijskog puka i III bataljona 749. pešadijskog puka.
U spomen na žrtve streljanja čitav prostor Šumarica je pretvoren u spomen-park. Memorijalni kompleks obuhvata površinu od 352 hektara, a oko njega vodi kružni put dužine 7 kilometara koji ide ka dolinama Erdoglijskog i Sušičkog potoka gde su se streljanja i odvijala. U okviru kompleksa nalazi se 10 spomenika (iako je prvobitno planirano da ih bude 30) podignutih na humkama streljanih.
* * *
Veliki školski čas
Sve aktivnosti Spomen-parka ’’Kragujevački oktobar’’ usmerene su ka trajnom obeležavanju tragedije 21. oktobra 1941. godine kao velike opomene, ali i poziva na mir i toleranciju. Važan načina negovanja žive kulture sećanja ostvaruje se kroz umetničku manifestaciju „Veliki školski čas“, jednu od najstarijih te vrste u zemlji.
Prve komemoracije u Šumaricama, 1953.
Akedemija pod imenom „Veliki školski čas“ prvi put je održna 1944. godine u Kragujevcu, a prva manifestacija na samom mestu, pored humki u Šumaricama 1957. godine. Od 1963. godine organizaciju preuzima Spomen - park „Kragujevački oktobar“’.
Tada dobija novu fizionomiju: sadrži elemente odavanja pošte streljanima i elemente umetničkog programa. Tokom komemorativnog dela intonirala se himna, polagani su venci, govorili su preživeli streljanja i prenošene kratke vesti sa svetskih ratišta. Umetnički deo činio je izbor proznih i poetskih tekstova iz postojećeg rodoljubivog štiva, u nastupu dramskih umetnika kao i učešću poznatih horova i orkestara. Takav program, prilagođen novim zahtevima, od 1964. godine sa početkom u 11 sati i trajanju od 45 minuta, počeo je stalno da se održava kod ’’Spomenika streljanim đacima i profesorima’’.
Od 1971. godine formira se Savet „Velikog školskog časa“ na republičkom nivou koji utvrđuje koncepciju, sadržaj i program manifestacije, bira književnika koji će posebno pisati poemu za izvođenje, reditelja i kompozitora, koji će stvarati originalnu muziku za tu priliku, što je bila novina u odnosu na prethodni period.
Duško Radović bio je autor poeme „Crni dan“ koja je izvedena na „Velikom školskom času“ te 1971. godine, reditelj je bio Zdravko Šotra, koji je postavio osnove njegovog scenskog identiteta, a kompozitor Konstantin Babić. Intoniranjem himne i polaganjem venaca i dalje počinje svaki „Veliki školski čas“, a od 1991. godine prethodi mu parastos koji služi episkom Šumadijske eparhije sa sveštenstvom.
U programima od 1971. do 2013. godine učestvovalo je više od 50.000 izvođača, renomiranih umetnika svih profila. Do 2013. godine napisano je i izvedeno 30 poema i dva dramska dela i 31 originalno muzičko delo što prestavlja pravo umetničko bogatstvo koje daje doprinos srpskoj književnosti i muzici. Pogledajte listu svih učesnika
Programu Velikog školskog časa svake godine prisustvuje više hiljada ljudi, zatim najviši državni funkcioneri, predsednik, premijer i ministri, kao i ambasadori mnogih država Evrope i svi oni polažu vence na grobnicu streljanih đaka i profesora. Posredstvom Televizije Srbije, koja manifestaciju direktno prenosi, prati je preko milion gledalaca, za svaki njen program akredituje se po 50 novinara iz isto toliko redakcija.Ova manifestacija pomogla je da kragujevačka tragedija bude percipirana u zemlji i u svetu kao simbol stradanja nevinih, sa porukom da se ne zaboravi i nikada ne ponovi. Svojim univerzalnim značenjem i porukama doprinela je da Kragujevac 1982. godine sa gradovima slične sudbine bude osnivač ’’Svetske unije gradova žrtava rata, gradova mira’’. Generalni sekretar UN, Perez de Kueljar dodelio mu je visoko priznanje „Kurir mira“, 1988. godine je dobio „Medalju mira“ od francuskog grada Verdena, a 7. decembra 2011. godine Skupština Republike Srbije proglasila je 21. oktobar državnim praznikom, Danom srpskih žrtava u Drugom svetskom ratu.
Komentara: 0