"Prostornim planom utvrđuje se planski osnov za realizaciju Projekta eksploatacije i prerade minerala jadarita Jadar (razvoj rudnika, privredno-industrijskog kompleksa, deponije otpada i neophodne infrastrukture), kao i za zaštitu, korišćenje i uređenje prostora posebne namene. Prostorni plan sadrži detaljnu regulacionu razradu za kompleks posebne namene i prateće koridore saobraćajnih i infrastrukturnih sistema, površine oko 2.031 ha. Prostorni plan predstavlja planski osnov za izdavanje lokacijskih uslova, za utvrđivanje javnog interesa, za sprovođenje postupka eksproprijacije, kao i za izradu projekata parcelacije i preparcelacije za prostore u obuhvatu detaljne regulacione razrade".
PRILOG PPNS 1 UREDBA O UTVRĐIVANJU PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMENE ZA REALIZACIJU PROJEKTA EKSPLOATACIJE I PRERADE MINERALA JADARITA "JADAR", 2020.
Portal PRVI PRVI NA SKALI (PPNS) ukazuje da je u Prostornom planu navedeno da je ovaj strateški dokument "urađen u skladu sa studijama i dokumentacijom dobijenom od Rio Sava Exploration d.o.o. Beograd, a imajući u vidu da je podnosilac inicijative za izradu ovog prostornog plana, trenutni nosilac odobrenja za izvođenje geoloških istraživanja bora i litijuma u ležištu Jadar, te da na osnovu dugogodišnjih istraživanja ima detaljne analize o potencijalnim načinima eksploatacije ležišta Jadar.
Iz Plana koji se, dakle, temelji na podacima strane privatne korporacije Rio Tinta, prepisano je ono što se nalazi u aktu srpske izvršne vlasti - Uredbi:
"Prostorni plan predstavlja planski osnov za realizaciju Projekta eksploatacije i prerade minerala jadarita Jadar (razvoj rudnika, industrijskog postrojenja i neophodne infrastrukture), kao i za zaštitu, korišćenje i uređenje prostora posebne namene. Prostorni plan sadrži detaljnu regulacionu razradu za kompleks posebne namene i prateće koridore saobraćajnih i infrastrukturnih sistema, površine oko 2.031 ha. Prostorni plan predstavlja planski osnov za izdavanje lokacijskih uslova, za utvrđivanje javnog interesa, za sprovođenje postupka eksproprijacije, kao i za izradu projekata parcelacije i preparcelacije za prostore u obuhvatu detaljne regulacione razrade".
PRILOG PPNS 2 PROSTORNI PLAN PODRUČJA POSEBNE NAMENE ZA REALIZACIJU PROJEKTA EKSPLOATACIJE I PRERADE MINERALA JADARITA "JADAR"
Uprkos ovoj činjenici, ministar građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture Goran Vesić izjavio je da Vlada Srbije ne planira eksproprijaciju za potrebe rudnika litijuma kompanije Rio Tinto. On je istakao da po Zakonu o eksproprijaciji državni organi istu ne mogu da obave za račun privatne kompanije, kao i da je nemoguće utvrditi javni interes za izgradnju bilo kakvog objekta privatne kompanije, javila je Beta.
Po važećem Zakonu o eksproprijaciji ovaj pravni institut mogu da sprovedu samo država, opština, javno preduzeće. Takvo pravo nema privatna kompanija. Takođe, prema istom zakonu državni organi ne mogu da izvrše eksproprijaciju za račun privatne kompanije, ukazao je Vesić.
Ministar je dodao da javni interes može da se utvrdi samo za puteve ili železnicu, što takođe podrazumeva važeći Zakon o eksproprijaciji, te ako je privatnoj kompaniji potrebna zemlja za izgradnju objekata u funkciji proizvodnje – za taj objekat ne može da se utvrdi javni interes, već kompanija ima mogućnost da tržišno kupi zemljište, ako vlasnici žele da ga prodaju.
Javni interes se utvrđuje na osnovu planskog dokumenta, a ne odluke da se radi o projektu od značaja za Srbiju, naveo je Vesić.
Ministar nije pomenuo reaktiviranju Uredbu iz 2020. godine o projektu Jadar Rio Tinta u kojoj piše da je za sprovođenje postupka eksproprijacije planski osnov Prostorni plan (prilog PPNS 2).
U Zakonu o ulaganjima Član 6 se odnosi na eksproprijaciju gde u prvom stavu piše da "ulaganje neće biti predmet eksproprijacije bilo neposredno ili posredno merama koje imaju za cilj efekat koji je jednak eksproprijaciji".
Međutim, u stavu 2 je navedeno:
"Izuzetno od stava 1. ovog člana svojina i druga stvarna prava ulagača na nepokretnostima mogu se oduzeti ili ograničiti samo u javnom interesu, ako je takva mogućnost predviđena zakonom kojim se uređuje eksproprijacija, na nediskriminatoran način, po postupku propisanim tim zakonom, uz isplaćivanje odgovarajuće naknade bez odlaganja.
Dalje je u stavu 3 zapisano da "u slučaju iz stava 2. ovog člana odgovarajuća naknada ulagaču obuhvata naknadu za eksproprisanu nepokretnost i naknadu za umanjenje vrednosti poslovanja koje je takvim oduzimanjem prouzrokovano, u skladu sa zakonom. Pri određivanju vrednosti naknade u obzir će se uzeti vrednost eksproprisane imovine pre nego što je objavljena namera o eksproprijaciji".
U istom zakonu još piše da "ulagač koji je strano pravno ili fizičko lice ima pravo da, u skladu sa zakonom, nakon plaćanja svih poreskih i drugih obaveza po osnovu javnih prihoda, slobodno transferiše finansijska i druga sredstva u vezi sa ulaganjem, kao što su naknade od eksproprijacije, odnosno od druge mere sa sličnim dejstvom".
PPNS podseća da je nakon što je 2021. godine Vlada Srbije predložila izmene Zakona o izmenama i dopunama Zakona o eksproprijaciji, po hitnom postupku, a Narodna skupština usvojila predlog, Savet za borbu protiv korupcije izneo mišljenje da taj predlog sadrži niz rešenja kojima se na štetu građana Republike Srbije iz osnova menja osnovni Zakon o eksproprijaciji.
Savet je tada smatrao da je predlog, "gledajući u celini, suprotan proklamovanom principu i ustanovljenom načelu da vlasnik jedne nepokretnosti ne može biti doveden u nepovoljniji položaj od onog u kojem je bio pre postupka eksproprijacije, te da su predložene izmene izvršene isključivo u korist krupnog kapitala kao korisnika eksproprijacije".
Nakon masovnih protesta, Vlada Republike Srbije je na sednici održanoj 8. decembra 2021. godine donela odluku da iz skupštinske procedure povuče Zakon o eksproprijaciji.
Podsećanje i da je ranije, u aprilu 2020. godine, država proglasila javni interes za eksproprijaciju za područje rudnika Čukaru Peki, u vlasništvu kineske kompanije Ziđin Majning. Kako je pisao Cins, Miodrag Živković je dobio rešenje o eksproprijaciji, odnosno prinudno mu je oduzeta zemlja, za koju je naknadu trebalo da plati kompanija.
VIDEO "SVA REŠENJA" IZDATA ZA ISTRAŽIVANJE LITIJUMA (2004-2024) - MRE ZA UDRUŽENJE PRVI PRVI NA SKALI
CINS je tada otkrio probleme koje je donela eksproprijacija, na štetu stanovnika Slatine. Meštani koji su naterani na prodaju imovine, a želeli su pravičnu naknadu, osuđeni su na duge procese u kojima sudovi odlučuju o njihovoj sudbini – ali im to ne garantuje pravdu.
U specijalističkom radu iz 2022. godine "Jadar pre i nakon zabrane kopanja jadarita: studija slučaja projekat Jadar", istaknuto je da dužnost države da brine o svojim građanima i štiti javni interes postoji još od određivanja osnova za održivo korišćenje i zaštitu prirodnih vrednosti. Pošto se eksploatacija planira na zaštićenom područiju, javni interes i značaj utvrđuju se u skladu sa pravilima uređenim odredbama Zakona o zaštiti prirode.
Autor zaključuje:
"Ukoliko javnost nije uključena ili nije na adekvatan način uključena i obaveštena potrebnim informacijama i činjenicama, javnost je onda obmanuta i ne mogu se donositi dobre odluke koje su u interesu lokalnog stanovništva i uopšte stanovništva Srbije. Obzirom na napred navedeno može se zaključiti da je projekat Jadar štetan kako za stanovništvo Srbije, njenu prirodu, vodu, zemljište, vazduh, ekonomski neisplativ u odnosu na prihode poljoprivrede Republike Srbije, tako i za budućnost i opstanak budućih generacija, i nikako ne može predstavljati javni interes od značaja za Srbiju.
Autor rada je Nenad Đermanović, a mentor redovni profesor Dejana Jovanović Popović, sa Katedre studija upravljanja u vanrednim situacijama i za ekološku bezbednost na Fakultetu bezbednosti pri Univerzitetu u Beogradu.
Komentara: 0