Od 3.700 biljnih vrsta koje postoje u Srbiji, svaka četvrta ima lekovita svojstva

Čačak – Stari Sloveni su protiv groznice koristili pelen i kičicu, za isterivanje glista beli luk, radi čišćenja ricinus, kukurek i debelu tikvu, a hrast i nar za zarastanje povreda na koži. A čime boljke vidaju njihovi današnji potomci koji takođe veruju lekovitom bilju?

„Nana, kamilica, hajdučka trava i kantarion su najčešće korišćene biljke u Srednjebanatskom, Šumadijskom i Zlatiborskom okrugu, kao i na prostoru Pčinje, Suve planine i Kuršumlije. To ukazuje da su ove vrste široko zastupljene i da je stanovništvo Srbije upoznato sa njihovim farmakološkim dejstvom”, navodi grupa istraživača Univerziteta u Kragujevcu. Oni su do ovih podataka došli sprovodeći, za potrebe svog rada, od oktobra do decembra prošle godine anketu koja je obuhvatila 79 ispitanika iz tri pomenuta okruga. Obuhvaćeni su ispitanici od 35 do 75 godina, dve trećine su žene, a 58 odsto učesnika u anketi su fakultetski obrazovani. Jedno od pitanja bilo je koje biljne vrste najčešće koriste u lečenju. Pomenuli su ukupno 63 vrste, napominjući da ih upotrebljavaju uglavnom zbog boljki u disajnim putevima i stomaku.

Inače, Srbija je jedan od 158 centara svetske raznovrsnosti sa izrazitim bogatstvom biljaka – oko 3.730 vrsta, od kojih 874 ima lekovita svojstva. Između 60 i 80 odsto svetskog stanovništva koristi lekovite biljke za lečenje i sprečavanje bolesti, a to su i dalje najjeftiniji prirodni izvori zaštite.

Međutim, kako ukuzuje grupa istraživača s kragujevačkog univerziteta koja se bavila ovom temom, tradicionalno lokalno znanje o medicinskoj upotrebi biljaka se sve brže zaboravlja jer se i danas prenosi usmenim putem. Zato je cilj ovog istraživanja upravo zaštita podataka o lokalnoj upotrebi biljnih vrsta i njihovo prenošenje na buduća pokolenja.

Uostalom, tako je i Herodot prvi ukazao na vezu građenja piramida i crnog i belog luka koji su se, prema zapisu na piramidama, koristili u ishrani graditelja kako bi imali snage za težak rad. Obe vrste luka, zbog lekovitosti, prerasle su u svete biljke a glavice su kao darovi stavljane u grobnice kraljeva.

Zbog jake arome korišćeni su i za teranje duhova, mada njihova lekovita moć, ali nekad se to nije znalo, počiva na dezinfekcionim i antibiotskim svojstvima sumpornih jedinjenja.

Samo, nije svaki cvet za lek, jer sa livada potiču i veoma jaki bojni otrovi. Tako su recimo bobice velebilja izuzetno opasne po zdravlje. Njima je, doduše slučajno, u bici kod Pirne 1813. godine otrovan čitav garnizon francuskih vojnika. A livadsku otrovnicu mandragoru, zbog njenog strašnoga dejstva, Šekspir je opisao i u čuvenoj tragediji „Romeo i Julija”.

Naslovna fotografija: Sušenje jagorčevine pred isporuku travaru

Gvozden Otašević
Foto: Researchgate; G. Otašević
Izvor: Politika, 13. 6. 2022.


PRILOG ETNOBOТANIČKI PREGLED TRADICIONALNOG KORIŠĆENJA BILJAKA BANATSKOG, ŠUMADIJSKOG I ZLATIBORSKOG OKRUGA

Gorica Đelić¹, Aleksandra Mitrović¹, Duško Brković², Goran Marković², Milica Pavlović¹

^{1 Univerzitet u Kragujevcu, Prirodno-matematički fakultet Kragujevac, Radoja Domanovića 12, Kragujevac, Srbija (gorica.djelic@pmf.kg.ac.rs)
2 Univerzitet u Kragujevcu, Agronomski fakultet Čačak, Ljubićska 30, Čačak, Srbija}

Sažetak

Etnobotanička studija je sprovedena kako bi se dokumentovala tradicionalna i lokalna upotreba biljaka u prevenciji i lečenju bolesti tri upravna okruga Republike Srbije – Banatskog, Šumadijskog i Zlatiborskog. Cilj istraživanja je da se ukaže na sličnosti i razlike upotrebe lekovitog bilja u ispitivanim okruzima i da se time doprinese očuvanju znanja o tradicionalnoj upotrebi biljaka u ovim delovima Srbije. Podaci su prikupljeni korišćenjem etnomedicinske ankete u kome je učestvovalo 79 ispitanika starosti od 35 do 75 godina. Familije iz kojih je najviše vrsta koje se koriste u tradicionalnoj medicini su Lamiaceae (17,9%), Rosaceae (13%), i Asteraceae (11%). Najveći broj anketiranih ispitanika sakuplja bilje (47%), i koristi ga u obliku čaja (43%) za lečenje respiratornih i gastrointestinalnih bolesti.

Zaključak

Sakupljanje biljaka u tradicionalnoj medicini je u značajnoj meri zastupljeno u Srednje Banatskom, i Zlatiborskom okrugu, dok u Šumadijskom okrugu većina kupuje biljnu drogu. Od fitopreparata najčešće se koristi čaj, a list je biljni organ koji ima najveću upotrebnu vrednost. Biljne sirovine u istraživanim okruzima koriste se prvenstveno za bolesti respiratornih organa. Ova studija sprovedena je da bi se dokumentovalo znanje o tradicionalnoj lokalnoj upotrebi biljnih sirovina u medicinske svrhe i pružile preliminarne informacije za buduća istraživanja.

ARHIVА PPNS PRVA BANKA SEMENA U SRBIJI ČUVA STARE SORTE OD ZABORAVA I KLIMATSKIH PROMENA

PREPORUKA PPNS OČUVANJE STARIH SORTI, ZA SRBIJU BEZ GMO - DR IVANA PETROVIĆ (VIDEO)