KG VODIČ PPNS: KALENDAR DOGAĐAJA U KRAGUJEVCU

PREDRAG MIHAJLOVIĆ CILE / ZORAN PETROVIĆ
ŠUMADIJA I POMORAVLJE - DUŠA SRBIJE
Kragujevac, 2018.

Tekst fotomonografije: Miodrag Stojilović

(šesnaesti nastavak)

Rezime

Šumadija i Pomoravlje su centralne oblasti Srbije. Nedavno je Republički geodetski zavod objavio da se geografski centar Srbije nalazi između Drače i Drenovca, osam kilometara zapadno od Kragujevca.

Umerenokontinentalna klima, plodna zemlja, izdašne šume, pitom reljef i bogatstvo u vodama učinili su ovaj prostor privlačnim ljudima, od praistorije do današnjih dana. Arheološka nalazišta koja potiču iz starijeg kamenog doba, paleolita – pećine Risovača kod Aranđelovca i Gradac kod Batočine – svedoče da su ovde ljudi živeli i pre oko 40.000 godina.

Prvi pomen Srba na Balkanu potiče iz VI veka. Uspostavljanje prve srpske države počinje krajem XI veka, a njeno učvršćivanje i proširivanje, izrastanje u značajnu srednjovekovnu državu izvršeno je pod dinastijom Nemanjića (1166–1371). Središte prve srpske države bila je Raška oblast, ali se ona kasnije širi, obuhvatajući i Šumadiju i Pomoravlje.

Svoj vrhunac srpska srednjovekovna država je doživela pod Carom Dušanom. Usponom velike Otomanske imperije i njenim širenjem na balkanskom prostoru počinje gašenje srpske srednjovekovne države. Do 1459. godine Srbija je još opstajala kao vazalna despotovina, a najznačajniji trag iz tog vremena ostavio je Despot Stefan Lazarević. Od tada pada u tursko ropstvo.

Manastiri su bili poslednje pribežište za očuvanje pravoslavne vere, običaja, jezika i pismenosti, dakle identiteta, a kako su Turci i njih palili i rušili, to se narod povlačio dublje u šume i nepristupačne krajeve i tamo gradio drvene crkve.

Prvim srpskim ustankom, koji predvodi Đorđe Petrović Karađorđe (Crni Đorđe) počinje, kako je to opisao veliki nemački istoričar Leopold Ranke – Srpska revolucija. Nju će Drugim srpskim ustankom nastaviti Miloš Obrenović. Time počinje obnova srpske države. Otvaraju se škole, podižu crkve, osnivaju kulturne ustanove, razvijaju zanatstvo i poljoprivreda. Kragujevac postaje prestonica tek oslobođene države i mesto okupljanja školovanih Srba sa različitih strana, ali i ljudi drugih veroispovesti i nacija spremnih da pomognu obnovu. Autonomija Srbije se postupno širi sve dok na Berlinskom kongresu (1878) godine nije stekla samostalnost i suverenitet - kao slobodna i ravnopravna članica evropske zajednice naroda.

Austrougarska 1914. napada Srbiju, uzimajući kao povod atentat na Franca Ferdinanda, koji su izveli Srbi – podanici monarhije. Time počinje Prvi svetski rat, pripreman i pre ovog povoda. Srpska vojska na početku rata uspeva da u dve velike bitke odnese pobedu nad brojnijim i bolje opremljenim neprijateljem – ali iscrpljena, i nedovoljno naoružana i bez obećane pomoći saveznika bila je prinuđena da se povlači preko Albanije, sa brojnim narodom. Oporavljena, posle tri godine doneće slobodu Srbiji, i ne samo njoj. Po želji srpske elite, ali i izabranih predstavnika Hrvata i Slovenaca, stvorena je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, potonja Kraljevina Jugoslavija.

Cena ostvarenja tog sna bila je prevelika: Srbija je u Prvom svetskom ratu izgubila gotovo trećinu svoje populacije. Međutim, sukobi po nacionalnoj osnovi počeli su ubrzo nakon stvaranja nove države, da bi eskalirali u monstruozne zločine tokom Drugog svetskog rata. Represalije okupatora, oslobodilačka borba, građanski rat i stradanje u logorima i zarobljeništvu, odneli su 1.700.000 života. Na kraju će opet biti vaspostavljena Jugoslavija. Posle mirnodopskih 40 i nešto više godina, Jugoslavija će se krajem veka u kome je stvorena – opet raspasti u krvi.

Srbija se vratila tamo gde je bila pre vek i po. Pokušava da obnovi vrednosti na kojima je istorijski, društveno i duhovno sazdana. To joj ne ide baš lako; prinuđena je još jednom da dokazuje svoju pripadnost evropskoj porodici demokratskih naroda i država.

Ova knjiga podseća na istorijske belege proteklih vekova, na jedinstvo i lepotu tragova prošlih vremena, ali i na očuvano nataloženo pamćenje prošlosti, na lepotu prostora i ljudi današnje Srbije. I na napor da prate duh i ritam savremenog doba.

STRANICA KOJA SE ČUJE - ZORAN MODLI
PRVI PRVI NA SKALI FB STRANA, TVITER, INSTAGRAM