Rezultati istraživanja lokalnih samouprava o procesu donošenja i primene odluke o upravljanju otpadom (2012)

REZULTATI ISTRAŽIVANJA LOKALNIH SAMOUPRAVA O PROCESU DONOŠENJA I PRIMENE ODLUKE O UPRAVLJANJU OTPADOM, 2012.

(izvodi)

Uvod

U Evropskoj uniji najveći deo tzv. javnih politika u domenu zaštite životne sredine i održivog razvoja odvija se na lokalnom nivou, odnosno tamo gde su vlasti najbliže građanima. Načelo podeljene odgovornosti u ovoj oblasti je usvojeno zato da bi se briga i nadležnost o životnoj sredini raspodelila tako da svi u njoj učestvuju - od međunarodnih asocijacija, država i pokrajina, do opština i pojedinačnih organizacija. Ugovorom o funkcionisanju EU politika životne sredine svrstana je u grupu podeljenih nadležnosti. U slučaju ovog istraživanja pažnja se zaustavlja na lokalnoj samoupravi - što se mora ukratko objasniti ciljnim grupama ispitanika, mada je to njima u osnovi poznato.

S druge strane, postoje tri posebne oblasti politike zaštite životne sredine.

Prva od njih je VODA, gde su neophodna najveća ulaganja, posebno u Srbiji gde samo u 19 opština postoje postrojenja za tretman otpadnih voda.

Drugo je UPRAVLJANJE OTPADOM, na koje se usmerava ovo istraživanje. U Evropskoj uniji postavljena su četiri načela za bolje upravljanje otpadom: 1. Načelo prevencije, 2. Načelo „zagađivač plaća“, 3. Načelo predostrožnosti i 4. Načelo blizine, koje insistira na tome da se tretman otpada izvodi što je moguće bliže mestu na kojem se on i stvara.

Treća oblast je ENERGIJA, odnosno energetska efikasnost i povećanje upotrebe obnovljivih izvora energije uz smanjenje emisije štetnih gasova i drugih materija.

Uzorak

Istraživanje se izvodi u sledecim opštinama i gradovima (podvučeno je izostavljeno): 1. Sombor, 2. Subotica, 3. Novi Sad, 4. Kikinda, 5. Pančevo, 6. Vršac, 7. Zrenjanin, 8. Inđija, 9. Sremska Mitrovica, 10. Loznica, 11. Beograd, 12. Valjevo, 13. Smederevo, 14. Petrovac na Mlavi, 15. Lapovo, 16. Kragujevac, 17. Jagodina, 18. Užice, 19. Nova Varoš, 20. Zaječar, 21. Pirot, 22. Kraljevo, 23. Kruševac, 24. Niš, 25. Prokuplje, 26. Leskovac i 27. Vranje.

Rezime

Istraživanje lokalnih samouprava o procesu donošenja i primene odluka o upravljanju otpadom temeljno je pripremljeno i realizovano, kao deo projekta mreže Zelene inicijative, posle savetovanja 26. oktobra 2011. godine na temu: Upravljanje otpadom i lokalni planovi.

Upitnik i Priručnik za intervjuera usvojio je Stručni tim, a istraživanje je vodio Centar modernih veština iz Beograda.

Primenjena je metodologija neposrednog intervjua na terenu, u izabranim opštinama i javno-komunalnim preduzecima. Zakazana su i obavljena 34 razgovora u 26 opština, koje su određene kao Regionalni centri za upravljanje komunalnim otpadom. Izostavljen je samo Grad Beograd, odnosno njegove gradske opštine, jer je reč o posebno velikom, složenom i po rešenjima u ovom domenu osobenom području, o kojem će se izvestiti kasnije. Pet iskusnih saradnica-intervjuera je u periodu od novembra 2011. godine do aprila 2012. godine obišlo sva ova mesta, tragajući za faktografskim elementima na osnovu 30 pitanja o ovim temama.

Istovremeno sa popunjavanjem upitnika prikupljani su relevantni dokumenti, planovi i odluke koji su u pisanoj ili elektronskoj verziji dostavljeni CMV i Stručnom timu projekta na dalju analizu.
Kako je reč o istraživanju kvalitativnog tipa, numeričkih podataka praktično i nema, sem u nekoliko pitanja o veličini deponija, strukturi komunalnog otpada i broju izdatih dozvola, pa je obrada sakupljenih informacija podrazumevala pregrupisavanje iskaza svih sagovornika u nov fajl, ne prema opštinama nego prema pitanjima, uz minimalnu proveru i redakturu. Tako je moguće lako i efikasno ostvariti komparativni uvid u situaciju na terenu na području cele Srbije, odnosno u svim regionima istovremeno.

U najkraćim crtama može se reći da se situacija u pojedinim opštinama i regionima dosta razlikuje, a u istim opštinama u raznim naseljima (posebno grad-selo), ali da je u celini dosta nepovoljna po nizu objektivnih parametara i ocenama ljudi koji su nadležni za ovaj posao u svim sredinama. Regionalnih deponija praktično još i nema ili su tek u izgradnji, odnosno u fazi projektovanja i međusobnog ugovaranja opština. Problemi su brojni i dosta srodni, a najveći od njih je nedostatak sredstava, usporena realizacija planova (a ima i onih koji nisu još ni usvojeni), slaba tehnička opremljenost deponija, od kojih su mnoge stare, nedovoljne, pa i fizički neobezbeđene. U više navrata u projektima kraćeg trajanja i ograničene finansijske podrške, u nekim opštinama su izvedeni pokušaji modernizacije ili stabilizacije upravljanja komunalnim otpadom, ali čak i u slučaju dobrih rezultata nije bilo snage da se nastave ili prošire. Sagovornici smatraju da po opštinama postoje stručni ljudi i osposobljene službe za ovaj posao, da je proces donošenja lokalnih planova i odluka bio korektan, mada se javnost nije svugde dovoljno pitala ni uključivala, iako ima i nekoliko drugačijih, veoma primernih slučajeva. Zanimljivo je da često izostaje ozbiljniji i kontinuirani (inspekcijski) nadzor i efikasnije sankcionisanje prekršilaca, a ima dosta primedbi na nedovoljnu kontrolu sakupljača otpada (koji negde "sakupljaju" i prodaju već sakupljeni, npr. ambalažni otpad), pa je u tom kontekstu i broj izdatih dozvola neujednačen po opštinama. Primarne selekcije gotovo i nema u Srbiji, a domaćinstva su retko gde uključena u ove procese, ali tamo gde je bilo pokušaja njihovog angažovanja bilo je i solidnih rezultata koji, nažalost, nisu mogli biti potvrđeni kroz celokupan opštinski ili regionalni sistem upravljanja otpadom. Mnoge opštine koriste sredstva republičkog i drugih fondova za zdravu životnu sredinu i održivi razvoj, kao i neke grantove i finansijsku podršku za posebne projekte, a ima i bilateralnih sporazuma sa nekoliko evropskih vlada...

Ukratko, može se reci da je upravljanje otpadom u Srbiji velika tema, da sakupljanje otpada za sada funkcioniše na relativno solidnom nivou koji, ipak, ne garantuje ni sigurno održavanje, a ni razvoj, da ima dovoljno znanja i iskustava kod onih koji se time bave, ali malo edukacije i uključivanja u populaciji i pojedinim ciljnim grupama.

Prezentaciju nalaza pripremio je vođa Stručnog tima, odnosno istraživačke ekipe, i ona će biti podneta na sledećem Konventu Evropskog pokreta u maju 2012. godine.

Prvoslav S. Plavšić

Regionalni centri za upravljanje otpadom u Republici Srbiji

Sombor: Apatin, Kula, Odžaci, Bač
Subotica: Bačka Topola, Kanjiža, Mali Iboš, Senta, Novi Kneževac, Šoka
Novi Sad: Bačka Palanka, Bački Petrovac, Beočin, Žabalj, Vrbas, Srbobran, Temerin
Kikinda i Novi Bečej: Ada, Žitište, Nova Crnja, Bečej
Pančevo: Opovo
Vršac: Bela Crkva, Alibunar, Plandište
Zrenjanin: Sečanj, Kovačica, Titel
Inđija: Irig, Ruma, Sremski Karlovci, Pecinci, Stara Pazova, Šid
Sremska Mitrovica: Šabac, Bogatic
Loznica: Mali Zvornik, Loznica, Krupanj, Ljubovija
Beograd: Voždovac, Vračar, Grocka, Zvezdara, Zemun, Mladenovac, Novi Beograd, Palilula, Rakovica, Savski venac, Sopot, Stari grad, Surčin, Šukarica
Valjevo: Ub, Osečina, Lajkovac, Mionica, Ljig, Koceljeva, Vladimirci, Barajevo, Lazarevac, Obrenovac
Smederevo: Požarevac, Kovin, Veliko Gradište, Golubac
Petrovac na Mlavi: Malo Crnice, Žabari, Kučevo, Žagubica
Lapovo: Velika Plana, Smederevska Palanka, Rača, Despotovac, Batočina, Svilajnac
Kragujevac: Aranbelovac, Topola, Gornji Milanovac, Knic
Jagodina: Paracin, Suprija
Užice: Bajina Bašta, Požega, Arilje, Ivanjica, Šajetina, Kosjeric, Šačak, Lučani, Ljubovija
Nova Varoš: Priboj, Prijepolje, Sjenica
Zaječar: Bor, Negotin, Majdanpek, Kladovo, Knjaževac, Boljevac, Sokobanja
Pirot: Dimitrovgrad, Bela Palanka, Babušnica
Kraljevo: Vrnjačka Banja, Novi Pazar, Raška, Tutin
Kruševac: Trstenik, Varvarin, Rekovac, Sicevac, Brus, Aleksandrovac
Niš: Gadžin Han, Svrljig, Ražanj, Doljevac, Aleksinac, Merošina
Prokuplje: Žitoraba, Kuršumlija, Blace
Leskovac: Lebane, Bojnik, Medveba, Vlasotince, Crna Trava
Vranje: Preševo, Bujanovac, Trgovište, Vladičin Han, Surdulica, Bosilegrad

Podaci iz Kragujevca

Naziv službe, ili lica, nadležnih ili zaduženih za zaštitu životne sredine, odnosno upravljanje otpadom

Služba za zaštitu životne sredine

Stručni sastav Službe

Pravnik, biolog, hemičar

Funkcije ili pozicije lica koja su dala podatke

Mr Dragan Marinkovic – šef službe za zaštitu životne sredine

Priloženi dokumenti (pre svega Plan upravljanja otpadom, LEAP, lokalni, regionalni)

LEAP za grad Kragujevac

Postojanje regionalne deponije

Ne. Region još nije formiran, nema zvaničnih planova za deponiju.

Pregled javnih komunalnih preduzeca na tom području

JKP "Vodovod i kanalizacija", JKP "Gradska groblja",
JKP "Zelenilo", JKP "Niskogradnja", JKP “Parking servis“, JKP "Čistoća", JKP "Gradske tržnice"

Kakvu deponiju ima opština (veličina, uređenost, starost)

Udaljenost deponije od naselja je 1,2km, od centra grada je oko 3km, dok udaljenost od magistralnog puta iznosi 1,5km. Površina deponije je 15ha, pod otpadom je 14,8ha i trenutno se koristi celokupna površina. Visina sloja otpada prelazi 15m. Dnevno se na deponiju dovozi oko 160t, dok je prosečna količina otpada koja se godišnje odloži oko 51.000t. Deponija nije ograđena, postoji ograda jedino sa prednje strane, do gradske saobraćajnice. Na ulazu u deponiju nalaze se ulazna rampa i prijavnica. Do ulaza u deponiju vodi asfaltirana gradska saobraćajnica. Mehanizacija kojom se raspolaže na deponiji je nedovoljna i neispravna, tj. nepouzdana. Od građevinskih mašina stalno su uposlene: TG 220 (traktor guseničar, veliki),TG 90 (traktor guseničar, mali), kompaktor Volvo, ULT 220 (mašina sa utovarnom kašikom). U sklopu objekata na deponiji postoji garaža za građevinske mašine.

Da li postoji popis neuređenih deponija

Na teritoriji Grada Kragujevca postoje 152 divlje deponije koje zahvataju oko 336ha zemlje.

Koja vrsta otpada preovlabuje u opštini, odnosno količine po klasifikaciji

Komunalni otpad

Da li u opštini postoji neko postrojenje za tretman otpada

"Metal centar" Kragujevac posluje u sklopu Koncerna "Farmak M.B". "Metal centar" je livnica obojenih metala, aluminijumskih i bakarnih legura, koja otkupljuje i sekundarne sirovine i obavlja delatnost upravljanja otpadom (sakupljanje, transport, skladištenje obojenih metala i tretman neopasnog otpada - otpadom aluminijuma, bakra i kablova iz energetskih instalacija, i opasnog otpada - otpadne kalajne šljake i kalajnog mulja). Jedini je operater u zemlji sa Integralnom dozvolom za skladištenje i tretman otpadne kalajne šljake i kalajnog mulja (opasan otpad), koju su dobili početkom 2012. godine. Otpad koji se prerabuje u livnici prihvata se sa čitave teritorije Srbije. Osnovni proizvodi livnice su aluminijumski i kalajni ingot (Al i Sn ingot). Preduzeće "Jezero" d.o.o poseduje prvi centar za reciklažu neopasnog građevinskog otpada. Osim ovog preduzeća dozvolu za upravljanje građevinskim otpadom poseduje i operater "Manes" iz Kragujevca. "Belkal" doo iz Kragujevca ima postrojenje za tretman - regeneraciju rastvarača-destilaciju korišćenog etil acetata zaprljanog organskim smolama.

Da li postoji selekcija otpada

Da, primarna selekcija, postavljeni kontejneri za PET ambalažu, pored standardnih kontejnera na ulicama.

Koje su obaveze domaćinstava

Ne postoje.

Koliko i kojih dozvola je izdato za sakupljanje, transport, skladištenje, tretman i odlaganje otpada + da li ima individualnih sakupljača otpada

Sakupljanje i transport:„RIBBON COMMERC“ d.o.o. Kragujevac; „COPY Servis“ SZR Kragujevac; „DB Group“ o.d. Kragujevac; „TIME Computers“ d.o.o. Kragujevac; JKP „Šistoca“ Kragujevac. Sakupljanje, transport, skladištenje i tretman: „DORADO“ o.d. Kragujevac; „JEZERO“ d.o.o. Kragujevac; “MANNES“ d.o.o. Kragujevac. Skladištenje i tretman: „GRAN PLAST“ Kragujevac; „036 METALI“ d.o.o. Kragujevac; „ŠUMADIJA SIROVINE“ d.o.o. Kragujevac

Kratak opis lokalnog plana upravljanja otpadom

Plan u proceduri.

Da li Plan obuhvata i program razvijanja javne svesti o upravljanju otpadom

Koje akte je donela lokalna samouprava u vezi upravljanja otpadom

Odluka o održavanju čistoće, Odluka o određivanju lokacije za izgradnju i rad postrojenja za skladištenje, tretman i odlaganje građevinskog otpada i otpada od rušenja objekata na teritoriji grada Kragujevca; Odluka o dopuni Odluke o određivanju lokacije za izgradnju i rad postrojenja za skladištenje, tretman i odlaganje građevinskog otpada i otpada od rušenja objekata na teritoriji grada Kragujevca.

Koje ugovore ima lokalna samouprava sa drugim pravnim licima u vezi otpada

Grad Kragujevac potpisao ugovor o upravljanju ambalažnim otpadom sa "Sekopakom" 2010. godine.

Kako je pripreman Plan

Kako je usvajan Plan

Ko je sve učestvovao u pripremi i podršci Planu (NVO, stručne i druge organizacije)

Da li je Plan organizovano razmatran u javnosti

Kakva je saradnja sa drugim lokalnim samoupravama (posebno unutar regiona)

Ne postoji još, jer nije formiran region.

Kada je poslednji put razmatran Plan upravljanja otpadom

Kako se finansira upravljanje otpadom u opštini + model naplate komunalnih usluga

Objedinjena naplata po metru kvadratnom. Finansiranje iz državnog budžeta fond za zaštitu životne sredine.

Da li opština koristi namenska sredstva Fonda

Da. Postignut je dogovor za izgradnju reciklažnog dvorišta - Ministarstvo, JKP „Čistoca“, Akcija „Očistimo Srbiju“.

Kakav je nadzor, da li je bilo kazni za prekršaje u vezi sa otpadom

391 prijava, 53 prekršajne kazne, 12 kazni na licu mesta.

Planovi lokalnih promotivno-informativnih aktivnosti, sa pregledom pojedinih stavki

Grad Kragujevac finansijski podržava edukativne projekte udruženja koja se bave ovom problematikom. Svake godine raspisuje se konkurs za udruženja iz oblasti životne sredine i održivog razvoja. Tokom 2011. godine, iz Budžetskog fonda za zaštitu životne sredine grada Kragujevca finansirane su projektne aktivnosti udruženja za projekte iz oblasti zaštite životne sredine i održivog razvoja za udruženja građana, odabranih na Konkursu od strane Komisije. Više udruženja imalo je edukativno-promotivne i informativne projekte iz ove oblasti (Još jedan korak za moj čistiji grad, Zelena dekontaminacija, Eko edukacija 2011, Mapiranje potencijala za organizovano sakupljanje EE otpada u Kragujevcu, Saniranje opasnog otpada od ambalaže u konvencionalnoj poljoprivredi, Sačuvajmo šumu i vodu...). JKP "Čistoća" učestvuje u informativnim emisijama najmanje 2-3 puta mesečno, Gradska Radio-televizija Kragujevac ima posebnu emisiju "Komunalni servis" kroz koje obrabruje teme vezane za svakodnevne komunalne probleme na teritoriji Grada. Na gradskoj televiziji se svakodnevno emituju spotovi koji imaju za cilj edukaciju građana u vezi odvajanja otpada.

Šta je još karakteristično za upravljanje otpadom u opštini

Nije još uvek formiran region. Sadašnja gradska deponija nije sanitarna, projekat za sanaciju i zatvaranje postoji, ali nije realizovan.

Napomene u vezi sa kvalitetom prikupljenih informacija

22. mart 2012. godine, saradnik-intervjuer: Ivana Gligorić

Foto: Violeta Jovičinac Petrović (lokacija: Pravac za Jagodinu - od Raklja, iza Gornje Sabante)
Izvor: Zeleni dijalog, 2012.

Donacija za udruzenje PRVI PRVI NA SKALI 2020

PRILOZI PPNS

ODLUKA O ODRŽAVANJU ČISTOĆE

(izvod)

Član 11

Komunalni i drugi objekti u opštoj upotrebi mogu se postavljati na mestima koja su za to određena odgovarajućim planskim aktom, odnosno odobrenjem nadležnog organa.

Član 22

Nije dozvoljeno da se u posude za sakupljanje smeća odlažu:

krupni otpaci
šut i drugi građevinski otpad
zapaljive, štetne, opasne materije i tečnosti koje se ne smatraju kućnim smećem

Član 26

Radi održavanja i zaštite čistoće, na javnim površinama nije dozvoljeno:

bacanje hartije i drugih otpadaka van korpi za otpatke i posuda za sakupljanje smeća i na drugi način stvaranje nečistoće
izlivanje otpadnih voda i drugih nečistoća, povezivanje septičkih jama i poljskih WC-a na kišnu ili fekalnu kanalizaciju
pranje vozila, cepanje drva i uglja i slično
spaljivanje smeća
rasturanje reklamnih listića, plakata i sličnih natpisa
vađenje i rasipanje smeća iz posuda za smeće, ili sa deponija
istovaranje van deponije: zemlje, otpadnog građevinskog materijala, industrijskog i zanatskog otpada, šljake, šuta, ambalaže i drugog otpada
izručivanje otpadne vode van mesta koja su za to određena
izbacivanje zemlje

Član 40

Novčanom kaznom od 2.500 do 75.000 dinara, kazniće se za prekršaj fizičko lice, kao korisnik, ako:

postupi suprotno odredbama člana 11a) stav 2. ove odluke
ne sakuplja i ne odlaže smeće u posude, odnosno kese za sakupljanje smeća (čl. 20. tačka 1)

Član 41b

Novčanom kaznom u iznosu od 2.500 dinara, koja se naplaćuje na licu mesta kazniće se za prekršaj odgovorno lice u pravnom licu ili fizičko lice, kao korisnik, ako:

Postupi suprotno odredbama člana 22. Odluke
Postupi suprotno odredbama člana 26. Odluke

ODLUKA O KOMUNALNOM REDU

(izvod)

Član 141

Novčanom kaznom u fiksnom iznosu od 10.000 dinara kazniće se fizičko lice, za sledeće prekršaje ako:

20. privremeno koristi javnu površinu za deponovanje građevinskog materijala i dr. bez odobrenja i suprotno odredbama člana 55. Odluke
21. javnu površinu koristi za postavljanje građevinskih mašina bez odobrenja (član 56. stav 1. Odluke)
22. koristi javnu površinu za ostavljanje ogreva i drugog materijala bez odobrenja (član 59. Odluke

Nadležni

MINISTARSTVO ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE - INSPEKCIJSKA SLUŽBA, ŠUMADIJSKI OKRUG

Rajka Opančina, Republička inspekcija za zaštitu životne sredine

034/338-256
rajka.opancina@eko.minpolj.gov.rs

SLUŽBA ZA ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE GRADSKE UPRAVE

Dragan Marinković, šef (koordinator za izradu Lokalnog plana upravljanja otpadom grada Kragujevca)

GRADSKA UPRAVA ZA PROSTORNO PLANIRANJE, URBANIZAM, IZGRADNJU I ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE

Tomislav Spasenić, načelnik

034/306-227 (kanc. 507 a, peti sprat zgrade Gradske uprave)
tspasenic@kg.org.rs

GRADSKO VEĆE, ZAŠTITA I UNAPREĐENJE ŽIVOTNE SREDINE

Zoran R. Prokić

zprokic@kg.org.rs

KOMUNALNA MILICIJA

Načelnik: Milan Pavlović

034/335 343
milan.pavlovic@kg.org.rs

Vođe patrola: Milena Marjanović-Končar, Boris Đokić i Marko Kitonjić

Dežurni telefon 034/335 343
Telefon za prijave dežurnoj patroli: 060 234 0 115 (popodne, noću i u dane vikenda)
komunalnapolicija@kg.org.rs

JKP ŠUMADIJA

Sektor čistoće

Osnovna delatnost Sektora čistoća je obavljanje komunalnih delatnosti u skladu sa Zakonom o komunalnim delatnostima, Zakonom o upravljanju otpadom i Statutom preduzeća, a to su:

sakupljanje komunalnog otpada, njegovo odvoženje, tretman i bezbedno odlaganje, kao i selekcija sekundarnih sirovina, njihovo skladištenje i tretman;
održavanje čistoće na površinama javne namene (čišćenje i pranje asfaltiranih, betonskih, popločanih i drugih površina javne namene, prikupljanje i odvoženje komunalnog otpada sa tih površina, održavanje i pražnjenje posuda za otpatke na površinama javne namene. kao i održavanje javnih česmi, fontana i toaleta);
delatnost zoohigijene (hvatanje, zbrinjavanje, veterinarska nega i smeštaj napuštenih i izgubljenih pasa i mačaka u prihvatilište za životinje, kontrola i smanjenje populacije napuštenih pasa i mačaka);
dimničarske usluge (čišćenje i kontrola dimovodnih i ložnih objekata i uređaja i ventilacionih kanala i uređaja);
sakupljanje i transport opasnog otpada (otpadnih akumulatora, električnog i elektronskog otpada);

Rukovodilac Sektora čistoće je Marija Nikolić, dipl. biolog-ekolog (marija.nikolic@jkpsumadija.rs).

Kontakt telefoni

Centrala: