Projekat "Srbija bez GMO - dva zakona, 20 godina" biće realizovan u periodu od 19. septembra do 31. decembra 2020. godine, u organizaciji udruženje PRVI PRVI NA SKALI.

Sadrži, pored ostalog, događaje koji će biti organizovani u skupštinskoj sali zgrade Gradske uprave u Kragujevcu:

• 19. septembra: Promocija knjige "GM sistemi ishrane i njihov ekonomski uticaj" (premijerno u Srbiji) i predavanje "Samodovoljnost u proizvodnji hrane u uslovima globalizacije proizvodnje i potrošnje hrane" – autor i predavač doc. dr Tatjana Brankov
• 17. oktobra: Predavanje "Srbija i GMO - prošlost, sadašnjost i budućnost" – predavač prof. dr Miodrag Dimitrijević
• 21. novembra: Tribina "Agroekonomski pokazatelji štetnosti GMO za Srbiju" – predavač prof. dr Miladin M. Ševarlić

Detaljnije o predavačima i inicijatoru:

U decembru, sledi projekcija ekološkog dokumentarnog filma "OMG GMO". Distributerska kuća "Java films" iz Francuske ustupila je udruženju PRVI PRVI NA SKALI prava prikazivanja.



Istog meseca biće prikazano i televizijsko izdanje - rezime projekta.

OPIS PROBLEMA

Projektom se primenjuje odluka Skupštine grada Kragujevca iz 2013. godine - Deklaracija o proglašavanju teritorije grada Kragujevca za teritoriju bez proizvodnje, gajenja i prometa GMO i proizvoda od GMO. Članom 2. predviđena je obaveza Gradonačelnika, Gradskog veća i Gradska uprava za poslove lokalne samouprave i opšte uprave da u skladu sa svojim ovlašćenjima doprinesu sprovođenju ove Deklaracije, posebno u delu staranja o zaštiti životne sredine; zaštiti, unapređenju i korišćenju poljoprivrednog zemljišta; razvoju i unapređenju turizma, ugostiteljstva i trgovine; zdravstvenoj zaštiti i planiranju razvoja.

U Srbiji je na snazi Zakon o genetički modifikovanim organizmima (donet 2009) koji Članom 2 rešava zabranu: „Nijedan modifikovan živi organizam kao ni proizvod od genetički modifikovanog organizma ne može da se stavi u promet, odnosno gaji u komercijalne svrhe na teritoriji Republike Srbije“. Izuzeci od primene su namenjeni za medicinsku upotrebu. Raniji zakon donet je iz 2001. godine.

Uz to, 136 gradova i opština Srbije usvojilo je Deklaraciju protiv GMO u periodu od 2013. do 2017. godine. Na teritoriji tih 136 od 169 gradova i opština Srbije (van teritorije Kosova i Metohije) nalazi se više od: 77,2% ukupne teritorije Srbije; 84,5% ukupnog stanovništva; 75,3% poljoprivrednog zemljišta, 72,2% oranica, 80,4% livada i pašnjaka i 86,4% voćnjaka i vinograda - po Popisu iz 2012. godine.

Ipak, prema zvaničnim podacima - po Zakonu o GMO, u Srbiji je zabranjeno oko četiri tone pošiljaka, ali kontrolisano tek 4-7%, u periodu od 2013. do 2017. godine. Državni organi su takođe potvrdili da je nekoliko preduzeća pokušalo da uveze GM soju u istom periodu. Zbog utvrđenog prisustva genetske modifikacije, uvoz merkantilne soje je zabranjen - navedeno je u odgovoru Uprave za zaštitu bilja pri Ministarstvu poljoprivrede koji je upućen portalu PRVI PRVI NA SKALI, o čemu je javnost obaveštena posredstvom portala.

Iz arhive portala (2018/2019):

• Ministarstvo zdravlja o kontroli hrane za decu: GMO se ne kontroliše u osnovnim kontrolama na zdravstvenu ispravnost - kontrola samo kad postoje indikacije
• GMO soju pokušali da uvezu Delta agrar, Rajfajzen agro, Mikros union i Trejding tim
• Po Zakonu o GMO, u Srbiji zabranjeno oko četiri tone pošiljaka, ali kontrolisano tek 4-7% od 2013. do 2017.

Zato je važno da građani - kao krajnji potrošači, ali i poljoprivredni i drugi proizvođači - kao učesnici u tržišnom lancu od njive do trpeze, dobro poznaju Zakon o GMO, da se njime štite od nesavesnih fizičkih i pravnih lica koja vrše protivzakonit promet ili uzgoj GMO, da po potrebi alarmiraju nadležne, poput fitosanitarne i veterinarske inspekcije (VI Nadzor, Član 7 Zakona) i da ujedno čuvaju životnu sredinu koja može biti ugrožena namernim uvođenjem GMO (Član 1) i događajima koji dovode do nekontrolisanog oslobađanja GMO (Član 4).

Pored deklaracije koju je usvojila dominantna većina gradova i opština Srbije, i država Srbija je potpisnik deklaracije, i to Deklaracije Dunav soja, na inicijativu Austrije u januaru 2013. godine. Potpisnice su sa teritorije Dunavske regije, među kojima su: Nemačka, Švajcarska, Ukrajina, Moldavija, Mađarska, Bugarska, Rumunija, Slovačka, Poljska, Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina. Cilj deklaracije je uspostavljanje nove politike u oblasti gajenja soje koja će omogućiti bolje korišćenje domaćih resursa i umanjiti prekomernu zavisnost od uvoza soje koja se koristi za proizvodnju hrane, a posebna pažnja posvećuje se uzgoju, preradi i korišćenju GMO-free soje.

Ova dobra praksa razvijena je i u najneposrednijem okruženju. Na teritoriji Hrvatske, najmlađe članice Evropske unije, sve županije su zabranile upotrebu GMO semena i njihovih sastavnih delova, kao i proizvodnju GM hrane, a većina je u potpunosti zabranila sejanje, proizvodnju GMO proizvoda i stavljanje u promet GMO, čime su dobile status GMO-free županije. Evroparlamentarka iz Hrvatske Marijana Petir osmislila je inicijativu Alpe Adria - regija slobodna od GMO. Inicijativu su potpisala 34 poslanika u Evropskom parlamentu iz država koje pripadaju toj regiji: Hrvatske, Slovenije, Austrije, Mađarske i Italije. Reč je o državama članicama koje na svom području ne žele da dozvole setvu GMO semena, niti upotrebu GM hrane i hrane za životinje. Te države su se opredelile za tradicionalnu proizvodnju hrane, razvoj turizma i očuvanje biološke raznolikosti.

Više od 150 regija i 4.500 jedinica lokalne samouprave u Evropi donele su odluke da žele da budu slobodne od GMO.

Dugoročni, krajnji cilj projekta je da se grad Kraguevac, kao i država Srbija u celini, nađe u velikoj evropskoj porodici regiona bez GMO. Kragujevac je tamo već prepoznatljiv, nakon prezentacije neformalnog pokreta „Srbija bez GMO“ na devetoj konferenciji GMO-free regions 2018. godine. Autori prezentacije su stručni saradnici ovog projekta.