PREDRAG MIHAJLOVIĆ CILE / ZORAN PETROVIĆ
ŠUMADIJA I POMORAVLJE - DUŠA SRBIJE
Kragujevac, 2018.
Tekst fotomonografije Miodrag Stojilović
"Ima zemalja vrlo brdovitih, a ima sasvim ravnih. Ali je, čini mi se, malo onako kitnjastih, onako lepuškastih kao što je Šumadija! U Šumadiji nema brda visokih kao Rtanj, nema planina goletnih kao Kopaonik, nema stena golih kao što su Stolovi, nema ravni glatkih kao Mačva, niti reka kao što su Mlava i Ibar. Ali ima brežuljaka obraslih svakojakim drvećem, ima pitomih luka, rodnih kosa i cvetnih dolova, da od njih oči ne možeš odvojiti.”
Ovako Šumadiju opisuje poznati srpski etnolog, istoričar i književnik Milan Đ. Milićević u pretprošlom veku.
Znameniti biolog i predsednik Srpske kraljevske akademije Jovan Cvijić pod Šumadijom podrazumeva prostor između Dunava, Save, Kolubare, Zapadne i Velike Morave. Dakle, u dobroj meri ono što se i danas smatra Šumadijom, ali i veliki deo Pomoravlja.
Istoričar Miloš L. Zečević, ispisujući istoriju Srbije XIX veka i posebno Prvog srpskog ustanka, navodi da se do 1805. g. „Šumadijom nazivao kraj koji je obuhvatao tri nahije – kragujevačku, jagodinsku i rudničku, a sada susedi pod tim imenom podrazumevaju i ono što je zauzeto od susednih pašaluka – vidinskog i niškog.” To bi značilo da je Šumadiji pripadao, uz onaj prostor koji je označio Cvijić, i prekomoravski deo, sve do Svilajnca i Despotovca u najmanju ruku.
Utvrđenje Ostrovica na Rudniku se prvi put pominje u istorijskim izvorima
posle smrti kralja Milutina 1321. godine, kada su se u njega sklonili dubrovački
trgovci iz obližnje tvrđave Rudnik. Na osnovu ostataka predpostavlja se da se
utvrđenje sastojalo iz dve kule, na dva vrha, spojene bedemom.
Nemanja je srpskoj srednjovekovnoj državi pripojio područje Pomoravlja i dela Šumadije krajem XII veka. U povelji manastira Hilandara kaže se da je obnovio dedovinu – tako što je najzad pripojio oblasti Levač, Belicu i obe Lepenice. Poveljom manastira Žiča Stefan Prvovenčani priložio je oblasti: Morava, Borač, obe Lepenice, Belica, Levač, Lugomir, Rasina i Jošanica.
Time je na neki način oblast Šumadije (u užem, Cvijićevom smislu) sa onim što se danas zove Veliko Pomoravlje – postala komplementarna, da ne kažemo jedinstvena, još u srednjem veku.
Potonja istorija će pokazati da je srpska srednjovekovna država izdahnula na prostoru Šumadije i Pomoravlja, ali i da je njen vaskrs nastao na istom tom prostoru.
Pretvaranjem porobljene srpske države u turski pašaluk, Srbija je potpuno opustošena. Do tada najnaseljeniji krajevi potpuno su opusteli – i takvi su ostali više od dva stoleća. Za to vreme, iznikla je i izrasla, ukoliko je do tada nije bilo, čuvena šuma po kojoj je ovaj deo Srbije i dobio ime. Sent Pirs piše: „Sve vas podseća na zemlju kakva je izgledala posle stvaranja”. Ponovno naseljavanje ovih krajeva je započelo krajem XVII veka i traje kroz čitav XVIII i XIX vek. Zapisi iz početka XIX veka svedoče o velikom bogatstvu šuma u to vreme. Lamartin beleži (1836, kada je proputovao od Niša do Beograda): „Posle Niša se ulazi u lepe planine i okean srpskih šuma.”
Ono što je nesporna karakteristika Šumadije i Pomoravlja kao bliskog i gotovo jedinstvenog prostora, jeste njegova etnička struktura. Poznati etnolog Mile Nedeljković, poreklom iz Krćevca kod Topole, piše: „Šumadija je amalgam svih srpskih zemalja!” Citirani Zečević beleži slično: „U Šumadiji se uoči Prvog srpskog ustanka našlo zdravo i snažno pokoljenje, možda mirnim i prirodnim stapanjem osobina moravskog i dinarskog stanovništva, pokoljenje i duševno i telesno kadro da otpočne i izvede i najslavnija dela.”
Šumadija i Pomoravlje su iznedrili najznačajnija imena srpske borbe za slobodu, junake koji su obeležili vreme velikih stradanja i pobeda od Prvog srpskog ustanka, preko srpsko-turskih, balkanskih do Prvog i Drugog svetskog rata, ali i državotvorce i pregaoce koji su znanjem, umećem i istrajnošću obnavljali temelje srpske državnosti, kulture, industrije i ukupnog javnog života.
Ovde podsećamo na belege koje su ljudi na ovim prostorima ostavili od praistorije do našeg vremena, one koji su bivali nadahnuća dolazećim generacijama, ali i vrednosti koje su čuvanjem tradicije opstale do naših dana; na bogatstvo ovog prostora u prirodnim, božjim darovima, kao i u ljudima koji iz generacije u generaciju prate trag vremena, hvatajući kopču sa novim dobom, mogućnostima i potrebama.
Ovo je knjiga o jedinstvu i lepoti tragova prošlih vremena, i današnjeg prostora i ljudi koji predstavljaju dušu Srbije i srpskog naroda....
Poskurice su selo nadomak Kragujevca (7 km). Ime je dobilo po obrednom kolaču, poskurici,
koji se priprema za pokoj duše. Prvi put se pominje u povelji Kneza Lazara iz 1381. g. Prema
predanju, sa seoskog polja Numere u mestu Rovača, krenula je vojska Kneza Lazara u boj na
Kosovo. Nalazi se na nadmorskoj visini od 245 metara. Crkvena slava je Sveti Jovan, a selo
obeležava litije na Trojice i proslavlja Veliki Spasovdan, kao slavu traktorista.
OBEZBEDITE PRIMERAK:
DUŠA SRBIJE - ŠUMADIJA I POMORAVLJE FB STRANA
FOTOMONOGRAFIJA ’ŠUMADIJA I POMORAVLJE - DUŠA SRBIJE’ PROMOVISANA U ŠVAJCARSKOJ
GALERIJA PPNS
Komentara: 0