U okviru ciljanih terenskih istraživanja endemične, retke i ugrožene flore Srbije, krajem jula 2024. kustos Prirodnjačkog muzeja dr Marjan Niketić uočio je malobrojnu populaciju kragujevačkog sleza (Althaea kragujevacensis Pančić), biljne vrste koja se u Crvenoj knjizi flore Srbije vodi kao iščezla.
Vrstu je prvi pronašao i opisao kao novu za nauku Josif Pančić davne1874. godine, pri čemu je konstatovana samo na dva lokaliteta u okolini Kragujevca (Metino brdo i Vraćevšnica). Nakon toga je gajena u Botaničkoj bašti "Jevremovac" u Beogradu sve do 1961. godine. Budući da ova lokalno endemična vrsta nakon toga nikada nije ponovo primećena na pomenutim lokalitetima, evidentirana je i kao globalno iščezla vrsta iz biosfere.
ARHIVA PPNS PREDSTAVLJANJE "STAZE JOSIFA PANČIĆA" NA METINOM BRDU
Taksonomski status biljke je već duže vremena bio pod znakom pitanja, jer u našim i svetskim herbarijumima postoje svega nekoliko starih Pančićevih primeraka. Pored toga Josif Pančić je negirao svoje otkriće tvrdeći da je zapravo reč o torinskom slezu (Althaea taurinensis DC.), što je kasnije doprinelo različitim tumačenjima njenog statusa u botaničkim krugovima. Na osnovu morfologije sakupljenih primeraka je kasnije doprinelo različitim tumačenjima njenog statusa u botaničkim krugovima.
Na osnovu morfologije sakupljenih primeraka može se zaključiti da je Pančić bio u pravu i da je kragujevački slez najverovatnije sinonim za torinski slez koji je sličan belom slezu (Althaea officinalis L.), ali poseduje urezanije listove, duže cvetne drške, krunice čija je boja sličnija crnom slezu (Malva sylvestris L.) i više je vezan za staništa pored puta, međe i živice nego za izrazito vlažna livade i polja.
Ova činjenica ne umanjuje značaj otkrića jer je biljka i dalje veoma retka i ugrožena u flori Srbije, a istorijska enigma oko njenog statusa je po svemu sudeći razrešena. Po nekim autorima ova biljka je hibridnog porekla.
Populacija sleza pronađena je u selu Vraćevšnica u podnožju Rudnika gde je najbrojnija pored glavnog asfaltnog puta u izvorišnom delu reke Gruže. Ova lokacija sasvim odgovara podacima koje je Josif Pančić bio naveo na etiketi njegovog originalnog herbarskog primerka.
Interesantno je da je ovaj primerak bio deponovanog u herbarijumu Prirodnjačkog muzeja do 2000. godine, kada je vraćen herbarijumu Instituta za botaniku i Botaničke bašte u Beogradu.
Nekoliko dana nakon ovog otkrića dr Marjan Niketić se, zajedno sa kolegom Milošem Mrvaljevićem, ponovo uputio na isti lokalitet sa ciljem da se jedan primerak sakupi za presađivanje u Botaničkoj bašti u cilju njene zaštite i dalje propagacije, kao i da se biljka detaljno fotografiše i ustanovi brojnost njene populacije.
Tom prilikom je obiđen i drugi poznati lokalitet vrste (Metino brdo u Kragujevcu). Međutim biljka nije nađena na tom lokalitetu i s pravom se pretpostavlja da je sa njega iščezla zbog intenzivne urbanizacije i degradacije staništa.
GALERIJA PPNS DODELA "KRAGUJEVAČKOG SLEZA" ZA 2023.
Priredio: dr Marjan Niketić, muzejski savetnik botaničar
Izvor: Prirodnjački muzej, 8. 8. 2024.
USTAV REPUBLIKE SRBIJE: ZDRAVA ŽIVOTNA SREDINA; SLOBODA PREDUZETNIŠTVA
STRANICA KOJA SE ČUJE - ZORAN MODLI
PRVI PRVI NA SKALI FB STRANA, TVITER, INSTAGRAM, TREDS
PODRŽI PPNS!
MIHAJLO PUPIN
ARČIBALD RAJS
Komentara: 0