(izvod)

Biodiverzitet

Opšta karakteristika biološke raznovrsnosti u Republici Srbiji je veliki genetički, specijski i ekosistemski diverzitet, ali su biološki resursi, kako potencijalni, tako i oni koji se u većoj ili manjoj meri koriste, relativno ograničenih kapaciteta, odnosno, biološka raznovrsnost je po kvalitetu bogata, a po kvantitetu siromašna.

Balkansko poluostrvo predstavlja jedno od 25 svetskih centara biodiverziteta. Iako teritorija Republike Srbije zauzima samo 1,9% evropskog kontinenta, na njenom prostoru je zastupljena većina ekosistema Evrope:

1. 39% vaskularne flore Evrope;
2. 51% faune riba Evrope;
3. 49% faune gmizavaca i vodozemaca Evrope;
4. 74% faune ptica Evrope;
5. 67% faune sisara Evrope.

U Republici Srbiji je zvanično registrovano oko 44.200 taksona (vrsta i podvrsta). Sa konstatovanih 3.662 taksona vaskularnih biljaka u rangu vrste i podvrste (39% ukupne evropske flore), Republika Srbija se svrstava u grupu zemalja sa najvećim florističkim diverzitetom u Evropi. Na teritoriji Republike Srbije registrovano je i opisano 625 vrsta gljiva (Macromiceta) i 586 vrsta lišajeva, pri čemu se procenjuje da je broj vrsta gljiva mnogo veći. Od 178 vrsta koje se nalaze na evropskoj Crvenoj listi, u Republici Srbiji su zastupljene 42 vrste, odnosno 23,6%. Do sada je registrovano između 98 i 110 vrsta riba i kolousta. Ukupno 13 vrsta je predloženo za Crvenu listu kičmenjaka Republike Srbije, a registrovano je i 19 taksona od međunarodnog značaja. Teritoriju Republike Srbije nastanjuju 21 vrsta vodozemaca i 25 vrsta gmizavaca i oko 20 podvrsta. Broj vrsta ptica svih kategorija (gnezdarice, vrste koje zimuju u Republici Srbiji, one koje se registruju pri seobi, potencijalno prisutne) kreće se oko 360, a međunarodno značajnih je 343. Do sada su registrovane 94 vrste sisara, odnosno 50,51% ukupne teriofaune Evrope. Od tog broja, 68 vrsta se nalazi na Preliminarnoj Crvenoj listi kičmenjaka Republike Srbije, a 16 na evropskoj Crvenoj listi.

Zaštita retkih i ugroženih vrsta, kao i njihovih staništa, predstavlja način za zaustavljanje stope opadanja biološke raznovrsnosti u Republici Srbiji. Pravno je regulisana Zakonom o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS”, broj 14/16) i podzakonskim aktima koja uređuju ovu oblast.

Pored nacionalnog zakonodavstva, pri sprovođenju mera zaštite i očuvanja biodiverziteta primenjuju se i međunarodne konvencije, koje je potpisala i naša zemlja, i to:

1. Konvencija o biodiverzitetu – Zakon o potvrđivanju Konvencije o biološkoj raznovrsnosti („Službeni list SRJ – Međunarodni ugovori”, broj 11/01);
2. Ramsarska konvencija – Uredba o ratifikaciji Konvencije o močvarama koje su od međunarodnog značaja, posebno kao prebivalište ptica močvarica („Službeni list SFRJ – Međunarodni ugovori”, broj 9/77);
3. CITES konvencija – Zakon o potvrđivanju Konvencije o međunarodnom prometu ugroženih vrsta divlje flore i faune („Službeni list SRJ – Međunarodni ugovori”, broj 11/01);
4. Bernska konvencija – Zakon o potvrđivanju Konvencije o očuvanju evropske divlje flore i faune i prirodnih staništa („Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori”, broj 102/07);
5. Bonska konvencija – Zakon o potvrđivanju Konvencije o očuvanju migratornih vrsta divljih životinja („Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori”, broj 102/07).

Osnovni problemi za očuvanje i zaštitu biodiverziteta su:

• nepridržavanje propisanih režima i mera zaštite biljnog i životinjskog sveta, predela i geološkog nasleđa, prvenstveno zbog neracionalnog korišćenja prirodnih resursa, 
• slaba pokrivenost planskom i urbanističkom dokumentacijom i izražena protivpravna izgradnja objekata u zaštićenim područjima, 
• nedovoljna ulaganja države u očuvanje i održivi razvoj najreprezentativnijih područja i ključnih vrsta biodiverziteta Republike Srbije, 
• drastično menjanje uslova staništa, fragmentacija i/ili uništavanje prirodnih ekosistema usled različitih oblika antropogenog uticaja, 
• promena namene šumskog i poljoprivrednog zemljišta, 
• ilegalno i/ili nestručno sakupljanje pojedinih komercijalnih vrsta (pečurke, lekovito bilje, itd.), 
• nedovoljno sprovođenje propisa od strane nadležnih inspekcijskih službi, 
• nedovoljna podrška za držanje ekonomski neisplativih primitivnih rasa, vrsta, sorti i sojeva domaćih životinja i gajenih biljaka u ambijentu stalne modernizacije rasnog i sortnog sastava, što dovodi do smanjenja raznovrsnosti genetičkog materijala u poljoprivredi pod pritiskom tržišta.

Strategijom biološke raznovrsnosti Republike Srbije za period od 2011. do 2018. godine („Službeni glasnik RS”, broj 13/11), u kojoj su usvojeni međunarodni principi za ovu oblast, utvrđeni su nacionalni ciljevi za očuvanje biološke raznovrsnosti u Republici Srbiji.

Alohtone vrste čije unošenje i/ili širenje predstavlja pretnju autohtonom biodiverzitetu nazivamo invazivnim. One su jedan od najznačajnijih uzroka smanjenja globalnog biodiverziteta, odmah posle uništavanja staništa. Zbog toga je od značaja da se definišu vektori unosa i pogodna recipijentska područja.

Vodeni ekosistemi u Republici Srbiji, a naročito oni koji se nalaze u severnom delu zemlje, pod visokim su uticajem bioloških invazija. Sama reka Dunav je deo južnog invazionog koridora Evrope, što oblast čini izuzetno bitnom za praćenje, definisanje programa suzbijanja i suzbijanje akvatičnih invazija. Visok nivo bioloških invazija u vodenim ekosistemima već je potvrđen – invazivne vrste zabeležene su među vodenim biljkama, beskičmenjacima i kičmenjacima.

Hidroenergetika

Paralelno sa pojavom hidroelektrana u mnogim državama razvijenog sveta, početkom dvadesetog veka, prve hidroelektrane javljaju se i kod nas. Električna energija proizvedena u ovim hidroelektranama služila je uglavnom za osvetljavanje naselja i za potrebe lokalne industrije. Ove hidroelektrane bile su manjih snaga i podizane su neposredno uz potrošače, jer se elektroenergija nije mogla lako prenositi na veća rastojanja. U drugoj polovini XX veka nastupilo je intenzivnije korišćenje hidropotencijala i izgradnja većih hidroelektrana.

Prema energetskom bilansu Republike Srbije za 2015. godinu, ukupna snaga velikih hidroelektrana na pragu postrojenja iznosila je 2.940 MW, a snaga malih hidroelektrana 52,5 MW, što ukupno čini oko 30% ukupno instalisanih elektroenergetskih proizvodnih kapaciteta Republike Srbije. Prema istom izvoru, planirana proizvodnja hidroelektrana je određena na 9.236 GWh/god, dok u strukturi proizvodnje električne energije iz hidroelektrana, protočne učestvuju sa 88%, akumulacijske sa 6,5%, reverzibilne sa 4% i male hidroelektrane sa 1,5%.

Prema podacima iz Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2025. godine sa projekcijama do 2030. godine, ukupan bruto hidroenergetski potencijal na teritoriji Republike Srbije iznosi oko 25.000 GWh/god, a tehnički iskoristiv oko 19.500 GWh/god, od čega se oko 17.700 GWh/god može iskoristiti na objektima većim od 10 MW. Ukupni potencijal hidroelektrana snage do 10 MW se procenjuje na oko 1.800 GWh/god.

Najveće hidroelektrane izgrađene su na rekama sa velikim hidropotencijalom (pre svega, na Dunavu i Drini), kao i nekim manjim, ali i hidroenergetski povoljnim vodotocima (Vlasina, Uvac, Visočica i dr.). Na do sada izgrađenim hidroelektranama proizvodi se prosečno oko 10.500 GWh/god (dvadesetogodišnji prosek).

Ratifikacijom Ugovora o osnivanju Energetske zajednice (Zakon o ratifikaciji Ugovora o osnivanju energetske zajednice između Evropske zajednice i Republike Albanije, Republike Bugarske, Bosne i Hercegovine, Republike Hrvatske, Bivše jugoslovenske republike Makedonije, Republike Crne Gore, Rumunije, Republike Srbije i Privremene misije Ujedinjenih Nacija na Kosovu u skladu sa Rezolucijom 1244 Saveta Bezbednosti Ujedinjenih Nacija, „Službeni glasnik RS”, broj 62/06), Republika Srbija je preuzela i obaveze iz Direktive 2009/28/EZ, koja, između ostalog, govori o promociji električne energije proizvedene iz obnovljivih izvora energije. U cilju povećanja korišćenja obnovljivih izvora energije, Republika Srbija se pridružila zemljama koje subvencionišu proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora i uvela najrasprostranjeniji model – podsticajne fiksne otkupne cene („feed-in” tarifa), sa periodom zagarantovanog preuzimanja električne energije od 12 godina. Ovo je uslovilo veliko interesovanje za razvoj manjih hidroenergetskih objekata.

Male HE se uglavnom zasnivaju na derivacijama, kojima se ostvaruje koncentracija pada, što je u nekim slučajevima uzrokovalo da se dugački potezi manjih vodotoka ekološki ugroze, po osnovama: hidrogeografsko-hidrološkim, u pogledu biološke raznovrsnosti, u pogledu ambijentalne vrednosti, sa gledišta razvoja seoskog i ekološkog turizma i dr. I kod pribranskih malih HE brojni su mogući negativni efekti – pogoršanje prirodnog režima nanosa, kvaliteta vode u akumulaciji, itd.

Pojavom velikog broja investitora zainteresovanih za ulaganje u male HE u prethodnih nekoliko godina, kao i tranzicionim periodom u kome su tek uspostavljeni odgovarajući standardi, izvršen je značajan pritisak na neke aspekte zaštite životne sredine, a takođe je dolazilo do ugrožavanja drugih korisnika voda. Iz navedenih razloga neophodno je ojačati horizontalne veze odlučivanja u organima državne uprave, a takođe i obezbediti bolju koordinaciju sa jedinicama lokalne samouprave.

Izvor: Vlada Srbije

ARHIVA PPNS

• VODA KAO JAVNO DOBRO ILI STRATEŠKI INTERES, 5. 10. 2018.
• OPET EKOLOŠKA KATASTROFA U VELIKOM BAČKOM KANALU, 8. 11. 2019.
• ŠEĆERANA ’CRVENKA’ ISPUŠTALA OTPADNE VODE U VELIKI BAČKI KANAL, 19. 11. 2019.
• LEPENICA OBOJENA U CRVENO TOKOM POLICIJSKOG ČASA, 12. 4. 2020.

OTPADNE VODE BEOGRADA (VIDEO)



PRINCIP ’ZAGAĐIVAČ PLAĆA’

KAKO POMOĆI PČELAMA DA POMOGNU NAMA?

STRANICA KOJA SE ČUJE - ZORAN MODLI
PRVI PRVI NA SKALI FB STRANA, TVITER, INSTAGRAM