Rešenjem Ministarstva rudarstva i energetike od 27. februara 2017. godine, podnosiocu zahteva odobreno je geološko istraživanje na teritoriji opštine Rekovac (pretpostavlja se da je reč o preduzeću Nova centauri metals DOO iz Beograda, pojašnjenje u nastavku).

Ovim aktom litijum je postao zvanična tema Levča, ali samo u zatvorenom četvorouglu koji su činili republička i opštinska administracija, investitor i izvođači radova. Građani su za ovo saznali tek posle četiri godine - i pobunili se.

Radi boljeg sagledavanja zamršenog slučaja koji povezuje više pravnih i fizičkih lica, uključujući inostrana, dok je većini žitelja ostao potpuno nepoznat do pre nekoliko nedelja, evo kako su se nizali najbitniji događaji.

Preduzeće Centurion metals DOO iz Beograda podnelo je zahtev za odobrenja primenjenih geoloških istraživanja 13. maja 2019. godine.

Narednog meseca (21. juna 2019) Ministarstvo rudarstva i energetike obaveštava ovo preduzeće da je područje koje je predmet njihovog zahteva slobodno za istraživanje.



Godinu dana kasnije (19. maja 2020) isto ministarstvo donosi rešenje kojim odobrava privrednom društvu Jadar Lithium DOO iz Beograda (nekada Nova centauri metals DOO Beograd) produžetak geoloških istraživanja.

Po nalogu Ministarstva rudarstva i energetike, preduzeće Jadar lithium obraća se Opštini Rekovac 17. juna kako bi dobilo informacije vezane za postojanje eventualnih ograničenja za izvođenje geoloških radova.

Već 6. jula opština Rekovac uzvraća obaveštenjem da ne postoje ograničenja za ove radova.

Do kraja prošle godine usledilo je još jedno obraćanje istim povodom: 19. novembra Jadar lithium traži od opštine informaciju o eventualnim ograničenja za radove, a 18. decembra dobija obaveštenje da može nesmetano da radi.



Prvo rešenje ove godine izdato je 1. marta kada je Ministarstvo rudarstva i energetike odobrilo geološka istraživanja na području Ursula (takođe deo opštine Rekovac).

Mesec dana potom, 1. aprila Jadar lithium je uputio obaveštenje opštini Rekovac o početku izvođenja geoloških istraživanja, a kao datum početka istražnih radova naveden je 17. april 2021. godine.



Ovo obaveštenje bilo je povod da se pokrenu Rekovčani, pa je Marica Živanović Poljo, diplomirani inženjer arhitekture, u ime sugrađana zatražila od opštine sledeće informacije od javnog značaja:

1. Da li su na teritoriji opštine započeta bila kakva istraživanja u vezi eksploatacije litijuma?
2. Da li je Opština Rekovac dobila bilo kakva dokumenta od Ministarstva rudarstva i energetike u vezi planiranih rudarskih istraživanja na teritoriji Opštine Rekovac?
3. U slučaju da Opština ima saznanja o planiranim istraživanjima, da li su rešeni imovinsko-pravni odnosi sa vlasnicima katastarskih parcela na kojima je bušenje zbog geoloških radova planirano?
4. U slučaju da je Ministarstvo obavestilo Opštinu Rekovac o planiranim probnim istraživanjma, molim Vas da mi dostavite taj dokument elektronskim putem.

U zakonskom roku opština je pružila odgovore, ali nepotpune.

Slede zapažanja Rekovčana i njihovog pravnog savetnika Nikolaja Petronijevića, advokata iz Kragujevca, koja su prosleđena udruženju PRVI PRVI NA SKALI, uz isticanje nekoliko spornih pitanja.

- Evidentno je da Opština Rekovac nije dostavila potpunu dokumentaciju, s obzirom na to da nedostaju pojedini zahtevi i rešenja u vezi sa tim zahtevima, a koja se posrednim putem mogu uočiti kroz dostavljenu dokumentaciju, naglašavaju Rekovčani neformalno udruženi pod imenom "nEko brine za Levač".



Kako smo istakli u članku od 21. aprila "Ko to tamo buši, po Levču", za ovu vrstu istraživanja na teritoriji Rekovca vezano je nekoliko firmi, što potvrđuju i dokumenti koje je dostavila opština.

- S obzirom na to da se u dostavljenoj dokumentaciji pojavljuju čak tri poslovna imena: Nova centauri metals, Centurion metals i Jadar lithium, veoma je zabrinjavajuće što se ne zna da li se radi o tri različita društva ili pak o istom društvu koje je u kratkom vremenskom periodu više puta promenilo poslovno ime, pri čemu je nejasno zašto je osnovno Rešenje Ministarstva rudarstva i energetike od 27. februara 2017. godine adresovano na Nova centauri metals DOO Beograd, a što proizlazi iz Rešenja Ministarstva rudarstva i energetike od 19. maja 2020. godine, kada je Jadar lithium osnovan 18. marta 2016. godine. Ta činjenica je vrlo važna jer Rešenje od 27. februara 2017. godine nije deo dostavljene dokumentacije, pa se postavlja pitanje: Kada je tačno podnet zahtev i u ime kog društva? Privredno društvo Nova centauri Metals DOO Beograd osnovano je 17. februara 2016. godine, mesec dana pre privrednog društva Jadar lithium DOO Beograd, da bi se već maja 2017. godine pojavilo još jedno društvo čije se ime promeće kroz predmetnu dokumentaciju, a to je Centurion metals DOO Beograd, zapažaju Rekovčani.

Menjanje poslovnog imena društva nije protivzakonito, ali u ovom slučaju unosi čitav niz nejasnoća, a nazire se i nesklad sa zakonskim odredbama.

- Neophodno je raščistiti da li je u pitanju promena poslovnog imena ili se pak radi o tri različita privredna društva u smislu Zakona o privrednim društvima, naročito zbog odredbe iz člana 9 Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanja koja propisuje poseban postupak kada se radi o prenosu odobrenja za vršenje geoloških istraživanja sa jednog privrednog društva na drugo. Takođe je nejasno i koja je veza između privrednih društava Centurion metals DOO Beograd i Jadar lithium DOO Beograd, s obzirom na zahtev (koji takođe nije deo dostavljene dokumentacije) privrednog društva Centurion metals DOO Beograd od 13. maja 2019. godine kojim od Ministarstva traži informaciju o tome da li je lokacija koja je predmet zahteva slobodna za geološka istraživanja. Sve ovo je naročito važno i zbog odredbe člana 7 Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanjima, koja imperativno propisuje zbog čega se privrednim društvima može uskratiti pravo na vršenje geoloških istraživanja, predočavaju našem udruženju članovi "nEko brine za Levač".



Navedenim se ne završavaju nepoznanice koje kod Rekovačana izazivaju sve veću sumnju i u namere firme, i u transparentan rad opštine i nadležnog ministarstva.

- Sledeća sporna činjenica u vezi sa odobrenjem za produženje istražnog roka jeste ta što Zakon o rudarstvu i geološkim istraživanjima u članu 39 propisuje da je neophodno izvršiti najmanje 75% od projektom planiranog obima i dinamike istražnih radova, te se postavlja pitanje: Da li je odobrenje za produženje dato u skladu sa svim uslovima i zahtevima koje zakon nameće? Ako jeste, neophodno je da se utvrdi kakva su istraživanja i od strane koga vršena u periodu između 2017. i 2019. godine, koji predstavlja istražni rok utvrđen osnovnim rešenjem, te da li je ispoštovan navedeni procenat. Sve navedeno predstavlja samo deo jednog potencijalno šireg i složenijeg problema, naročito ako se uzme u obzir potpuna netransparentnost i zasigurno nepotpun odgovor na zahtev za ostvarivanje pristupa informacijama od javnog značaja, zaključuju pobunjeni Rekovčani.

U izvodu iz projekta koji je opština učnila dostupnim navedena je dinamika izvođenja istražnih radova na teritoriji Ursula u periodu od tri godine (2021-2024). U cilju istraživanja bora, litijuma i pratećih elemenata, planirane su dve bušotine, ukupne dužine oko 1.000 metara. Rezultati istraživanja dostavljaće se nadležnom ministarstvu kroz dva godišnja izveštaja, odnosno kao završni izveštaj nakon treće istraživačke godine, stoji u izvodu koji je izrađen novembra 2020. godine, a kao autori i direktor Jadar litijuma potpisao ga je Dejan Jovanović.

Kao vrste radova upisano je 30-ak aktivnosti, pored ostalog tu su digitalizacija grafičke dokumentacije i formiranje GIS modela koja se obavlja u svakom kvartalu počev od januara 2021. do decembra 2024. godine. To prate analiza i interpretacija prikupljenih podataka, a u 2021. godini se odnosi na period od januara do juna. Dakle, od 1. jula ove godine opština, ali pre svega građana, imaće šta konkretno da zatraže na sledeći javni uvid.

Prilog: Izvod iz projekta istraživanja bora i litijuma na području Ursula (2021-2024)

Podsećamo, javnosti je do 5. maja omogućen uvid u nacrt Prostornog plana Republike Srbije za period od 2021. do 2035. godine. Opština Rekovac se u Nacrtu uopšte ne navodi u kontekstu istraživanja litijuma.

Prilog: Prostorni plan Republike Srbije za period od 2021 do 2035.

Međutim, na teritoriji ove opštine prošle godine su zabeležena istražna bušenja, a lokalni mediji su pisali da je otkriven sastav litijuma i bora veoma sličan onom iz okoline Loznice. Predsednik Opštine Rekovac dr Aleksandar Đorđević izjavio je da kompanija Jadar risorsiz iz Australije, koja je istraživala prošle godine, nije podnela nikakve dodatne zahteve za ovu godinu.

^{@Republika Srbija - Ministarstvo rudarstva i energetike}

Meštani su zabeležili aktivnosti na parcelama u Maleševu i Donjoj Sibnici. Kako su rekli udruženju PRVI PRVI NA SKALI, bušenje je izvođeno na Dragovačkoj kosi u februaru i martu 2020. godine. Na rastojanju od 1.843 metra, bušotina su viđene na KO Maleševo (KP br. 237, N 4850706, E 505740) i KO Sibnica (KP br. 1717, N 4848870, E 505573).



Nakon iskopavanja, parcela je vraćena u prvobitno stanje, kako svedoči fotografija od 18. aprila 2021. godine.

Investitor ovih radova je društvo sa ograničenom odgovornošću Jadar Lithium (Beograd-Čukarica), potvrđuje takođe fotografija sa lica mesta, a baza Agencije za privredne registre pokazuje da je firma osnovana 18. marta 2016. godine.

Detaljno o povezanim pravnim i fizičkim licima, uključujući inostrana, u članku PPNS.

Detaljnije o "Projektu Rekovac" i samoj opštini, u članku Projekat Rekovac - litijumska groznica, posred plodne zemlje.

Do dostavljanja dopunskih odgovora nadležnih, Rekovčani intenziviraju aktivnosti u cilju informisanja sugrađana o istraživanjima litijuma posred njhovog plodnog Levča i povezivanja sa srodnim lokalnim pokretima u gradovima i opštinama Srbije.



Oni najagilniji dostavljaju primedbe i sugestije tokom javnog uvida u Nacrt Prostornog plana Srbije koji traje do 5. maja, a aktivno će ispratiti i naučno-stručni skup "Projekat Jadar - šta je poznato?" koji organizuje SANU 6. i 7. maja.

D. M, PPNS