Iako je mnogo razlika između biljaka i životinja, ima i nečeg zajedničkog - mehaničke traume i kod biljaka, kao i kod životinja, dovode do povreda i formiranja ožiljaka. Funkcija je ista - zaštita unutrašnjih struktura od prodiranja patogena.
Prilikom mehaničkih povreda bilo kog dela biljke formira se rana. Ćelije koje se nalaze neposredno uz ranu ubrzanom deobom obrazuju tkivo koje je u početku najčešće vidljivo kao bela ili žuta masa. Ovo tkivo (kalus) ispunjava prostor između površina na biljci koje nisu u potpunom kontaktu jedna sa drugom. Krajnji rezultat je postepeno zatvaranje rane sa njenih ivica.
Ožiljak na grančici američkog jasena (Fraxinus biltmoreana); izvor: Name That Plant
Kalus može postati od bilo kojih živih ćelija biljke, a najbrže se formira od meristemskih ćelija (ćelije koje ne prolaze kroz fazu starenja, već se dele, diferenciraju i formiraju nespecijalizovane ili specijalizovane ćelije). Formiranju rane prethodi hipertrofija i hiperplazija - ćelije oko rane povećavaju svoje dimenzije i počinju energično da se dele. Stvaranje kalusa vodi ka zarašćivanju rana i sprečavanju sušenja unutrašnjih tkiva i prodiranje patogenih organizama. Ponekad se, ukoliko je površina rane velika, kalus kontinuirano formira tokom nekoliko godina. U takvim slučajevima je moguće videti godišnje prstenove na ožiljku, pa se, brojanjem prstenova, može približno ustanoviti starost ožiljka.
Godišnje brazde na ožiljku drveta omogućavaju da se približno odredi starost rane; izvor: Digimag
I dok se kod ljudi ožiljci uklanjaju Ili ukrivaju, ožiljci kod biljaka imaju višestruku primenu. Pojava hiportrofije i hiperplazije nediferenciranih ćelija čijom se metaboličkom aktivnošću može manipulisati danas nalazi značajnu primenu u biljnoj biotehnologiji, između ostalog i zbog toga što se laboratorijskim tehnikama in vitro nediferencirane ćelije kalusa mogu održavati duži vremenski period.
Kultura kalusa je in vitro tehnika koja omogućava održavanje nediferenciranih biljnih ćelija duži vremenski period. Može se dobiti iz bilo kog biljnog organa kom se prethodno nanese povreda, tj. napravi ožiljak. Uspešnu kulturu kalusa karakteriše nekoliko razvojnih stadijuma – nastanak kalusa, deoba ćelija I diferencijacija. Sve ove faze u kulturi kalusa su praćene promenom u veličini ćelija I tkiva, kao I u strukturi I metaboličkoj aktivnosti biljnog tkiva. Kalusno tkivo može biti održavano u aktivnoj fazi rasta prenošenjem fragmenata kalusnog tkiva na svežu podlogu, pa je ponavljanjem ovakvog postupka moguće obezbediti veću količinu biljnog materijala.
Kalusno tkivo u laboratorijskim uslovima. Na fotografiji se mogu videti delovi listova postavljeni na medijum (podlogu) za indukciju kalusa. Na ivicama listova je, na mestima zasecanja, formirano beličasto kalusno tkivo; foto: D. Jakovljević
Najranije metaboličke promene u ćelijama kalusa uzrokovane su oštećenjima koja nastaju zasecanjem biljnih organa. Međutim, iako kalusno tkivo koje se održava u laboratorijskim uslovima (in vitro) može da zadrži karakteristike biljke ili biljnog organa sa kojeg je razvijeno, ćelije kalusnog tkiva može karakterisati metabolizam drugačiji od onog koji karaketriše biljlku ili biljno tkivo sa kojeg je kalus razvijen. Dalje postavljanje kalusnog tkiva u uslove koji dovode do intenzivnijih metaboličkih procesa u ćelijama i sintezi različitih jedinjenja danas nalazi veliku primenu u sintezi biološki aktivnih metabolita biljnog porekla.
Kalusno tkivo održavano 4 nedelje u laboratorisjkim uslovima; foto: D. Jakovljević
Literatura: Jakovljević Dragana. Bosiljak (Ocimum basilicum L.) u kulturi in vitro. 2020. Zadužbina Andrejević, Beograd
Autor: dr Dragana Jakovljević
Obradio: Dejan Milošević
UPOZNAJ PRIRODU DA BI JE VIŠE VOLEO
STRANICA KOJA SE ČUJE - ZORAN MODLI
PRVI PRVI NA SKALI FB STRANA, TVITER, INSTAGRAM
PODRŽI PPNS!
MIHAJLO PUPIN
ARČIBALD RAJS
Komentara: 0